W efekcie uporczywych poszukiwań wyjaśniłem że rodzina nasza ma początki w Koniecpolu. Według dostępnych mi zródeł najwcześniej nazwiska nasze na ziemiach polskich pojawiły się w dokumentach parafii Koniecpol-Chrząstów. Najstarsze księgi metrykalne tej parafii rozpoczynają się na przełomie XVI i XVII wieku. Niestety nie są one jeszcze zindeksowane, więc zapisów nie znajdziemy w portalach genealogicznych. Kwerenda wymaga mozolnego przeglądania skanów dostępnych na „Szukaj w Archiwach” strona po stronie. Historia rozpoczyna się od rodziny Purchaiek obecnej tam jeszcze przed rokiem 1600. Domniemam analizując zapisy że większość rodziny używała nazwiska Purchaiek (tak podawali do ksiąg metrykalnych), natomiast jeden z braci Jędrzej wolał wołać się Kuśnierz (Pellio po łacinie) od wykonywanego rzemiosła (czym chyba podkreślał swój status?). Ta druga linia rodziny potem zapisywana jest już konsekwentnie razem lub zamiennie nazwiskami Jędryka (od imienia ojca) i / lub Pellio.
Pierwszy raz nazwisko Harabasz pojawia się w zapisie chrztu Wojciecha Purchaiek alias Harabasz syna Jakuba i Elżbiety16 lutego 1613 roku. Następny syn Jakuba i Elżbiety przy chrzcie 12 maja 1616 roku zapisany jest jako Jan Arabasz. W zapisach metrykalnych 1630 roku Elżbieta występuje dwukrotnie jako chrzestna, raz Arabaszowa, następnie Harabaszowa. Po 1616 roku nazwisko Purchaiek definitywnie znika, rodzina występuje w zapisach pod wszystkimi możliwymi mutacjami nazwiska: Arabas, Arabasz, Barabas, Harabas, Harabasz. Także to nazwisko zanika definitywnie w Koniecpolu w początkach XVIII wieku.
Natomiast w drugiej części rodziny czyli Jędryka Kusnierz (Pellio) nazwisko Harabasz pojawia się dopiero w zapisie zgonu Jędrzeja Jędryka alias Harabasz Pellio 17 sierpnia 1666 roku. Jego synem był wspomniany już poprzednio Wojciech Harabas alias Cantor Pellio ochrzczony w Koniecpolu 17 pazdziernika 1650 roku jako Wojciech Jędryczka Pellio, po ślubie osiadł w Maluszynie. Z jego czwórki synów dalsze losy dwóch: Sebastiana ur. 1691 i Jędrzeja (data urodzin nieznana) nie mają odbicia w księgach Maluszyna. Możliwe że byli początkiem nowych gałezi Harabasów w innych rejonach? Wojciech ur.1695 ożenił się z Marianną Olas, z jego dzieci tylko Jadwiga przeżyła wiek dziecięcy, wyszła za mąż za Bartosza Puszczyńskiego. Szymon Harabas ur.1700 w Maluszynie ożenił się w 1729 roku z Urszulą Nowaczek (Nowak) w Kątach, otworzył linię rodziny trwającą do dzisiaj, która z czasem rozgałęziła się do Włoszczowej i dalej. Maluszyńska część tej linii około 1875 roku ujednoliciła nazwisko na Arabas. Widziałem nawet sądowe notki o zmianie nazwiska. Stanisław Paweł Arabas ur.1882 w Maluszynie wyemigrował do Ameryki. Miał tam dwie żony i jedenaścioro dzieci, stworzył bardzo liczną linię rodzinną Arabas kwitnącą tam nadal.
Nadal brak nam wyjaśnienia dlaczego Rodzina Purchaiek w Koniecpolu zmieniła nazwisko na Harabas / Arabas. Może odpowiedzią będzie to że Koniecpol był siedzibą rodową potężnej rodziny magnackiej Koniecpolskich. Rozwijali oni ogromne posiadłości na kresach wschodnich Rzeczpospolitej. Stanisław Koniecpolski (1591-1646) od wczesnej młodości aktywnie walczył z Tatarami, Turkami i Siczą Kozacką. Dzięki wojennym zasługom został Hetmanem Polnym Koronnym a pózniej Wielkim Hetmanem Koronnym. Być może udział Purchaików w takich wyprawach wojennych był zródłem inspiracji?
Z pracy dr.hab. Henryka Duszyńskiego-Karabasz z Uniwersytetu Bydgoskiego cytuję:
„w językach turkijskich występują antroponimy utworzone od słów кара (хара) i баш, np. karaczajsko-bałkarskie imię Кърабаш, utworzone od słów къара ‘czarny’, ‘wielki’, ‘silny’ i in. oraz баш ‘głowa’, ‘przywódca’, oznaczające wielkiego przywódcę lub czarną głowę, czarnogłowego (Алиев, Алиева 2003: 93)”.
„W słowniku nazwisk rosyjsko-ukraińskich pochodzenia tureckiego zanotowano nomina propria Карабаш i Харабаш, wyprowadzając je od turkijskich къара, хара ‘czarny’ i баш ‘głowa’, czyli ‘czarna głowa’ (Ибрагимова 2009: 50)”.
Na zakończenie tej krótkiej rozprawki zaryzykuję hipotezę że wszystkie osoby w Polsce o nazwiskach Arabas, Arabasz, Harabas, Harabasz (może też Barabasz i Karabasz?) to gałęzie jednej rodziny o korzeniach w Koniecpolu.
Na bazie ksiąg metrykalnych Koniecpola i Maluszyna zbudowałem drzewo genealogiczne rodziny za okres koniec XVI-połowa XVIIIwieku.
Osoby tam pokazane występują pod nazwiskami oryginalnie zapisanymi w księgach metrykalnych. Najstarsze daty urodzin są przybliżone bo brak twardych danych. Gdy nie podaję daty zgonu to znaczy że brak zapisu (potencjalnie osoba może pojawić się w nowej lokalizacji jako początek nowej gałęzi rodziny pod jednym z naszych nazwisk). Potomkowie Wojciecha i Agnieszki Harabasz Jędryczka Pellio są praprzodkami gałęzi Maluszyńsko-Włoszczowskiej. Załączam poniżej link do mojego dropboxa, gdzie ten plik jest udostępniony.
www.dropbox.com/s/3znouj5x4u4sf
... 0.pdf?dl=0
Mam nadzieję że praca ta pomoże zainteresowanym w szukaniu swoich korzeni. Życzę powodzenia!
Jan Arabas, Gdynia 2020
Autor
