Gdzie była Pohulanka?

Pohulanek w Polszcze dostatek - wystarczy zajrzeć na strony 67 i 68 drugiego tomu "Skorowidzu Królestwa Polskiego" wydanego w 1877 roku. Niestety, tytułowej "Pohulanki" tam nie ma. Nie idzie też o Pohulankę - obecną dzielnicę Myszkowa.

Więc o co idzie? Już wyłuszczam:

W połowie drogi między Przybynowem i Choroniem, tam gdzie średniowieczny szlak kupiecki wiodący z Krakowa przez Żarki do Częstochowy (a obecnie piaszczysta leśna droga) przekracza rzeczkę Ordonkę, znajdowała się osada o tej właśnie nazwie. Najstarszy jej ślad odnalazłem na jednym z arkuszy zestawu map "Topograficzna Karta Królestwa Polskiego" z ok. roku 1838.

(kliknij w mapę)
W opisanym miejscu, pod lasem, na lewym brzegu rzeczki (Ordonka płynie tutaj z NE w kierunku SW), jest obiekt opisany jako "Kar.Pochulanka" (ta falista linia to Ordonka). Zapewne była to karczma, bo miejsce na karczmę przy trakcie zdaje się być wymarzone, a nazwa i obiecująca i kusząca; obecnie w tym miejscu znajduje się "młyn Dudy" - jak mówią miejscowi.

Następny ślad odnalazłem na stronie 529 tomu VIII "Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego..." wydanego w 1887 roku - jest tam następująca wzmianka:

Na mapie WIG z 1929 roku jest tekst "Pohulanka", ale w stosunku do poprzedniej wymienionej tu mapy, został przeniesiony do lasu na prawy brzeg rzeczki:

(kliknij w mapę)
Z kolei na niemieckiej mapie z 1936 roku Pohulanka jest zlokalizowana częściowo w lesie a częściowo poza nim, ale na lewym brzegu rzeczki - jak gdyby "na zapleczu młynu Dudy":

(kliknij w mapę)
A obecnie? Na mapie turystycznej "Gmina Poraj" (wyd.Compass - Kraków 2004) jest napis "Pohulanka": częściowo w lesie, częściowo na polach uprawnych, na terenach należących zapewne do Choronia, na prawym brzegu Ordonki i w sporej od niej odległości:

(kliknij w mapę)

Dlaczego uczepiłem się tej nieszczęsnej Pohulanki, która miejsca sobie znaleźć nie mogła?

Bo w owej Pohulance w 1862 roku przyszedł na świat mój pradziad Stanisław Konopka. Tam też urodził się w 1890 roku mój dziadek Piotr i jego młodsze rodzeństwo: Anna (1894), Ignacy (1896), Franciszek (1898) i Władysław (1901). Następne z rodzeństwa, Marianna, urodziła się w 1903 roku w Poraju (nazwa w akcie zgonu po reformie administracyjnej z 1974r., więc mógł to być np. Choroń) - stąd wnoszę, że rodzina Konopków opuściła Pohulankę pomiędzy 1901 a 1903 rokiem - podobno w wyniku trudności w porozumieniu się między pradziadkiem a właścicielem gruntu, który pradziadek dzierżawił (i pradziadek - pono - uniósł się ambicją). Ostatecznie Konopkowie osiedli w Gołonogu, gdzie w 1912 roku przyszedł na świat ostatni z Konopków - Mieczysław.

Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie...

Zwracam się z gorącą prośbą do wszystkich, a więc:
- byłych i obecnych mieszkańców tamtej okolicy,
- grzybiarzy i zbieraczy wszelakiego leśnego runa, a także wędkarzy,
- byłych i obecnych harcerzy a szczególnie tych, którzy uczestniczyli w akcji Zamonit,
- wczasowiczów z pobliskich ośrodków wypoczynkowych (np.Magda),
- budowniczych zalewu w Zaborzu i ośrodków wczasowych,
a szczególnie członków tego zacnego Towarzystwa

o wszelkie informacje dotyczące Pohulanki a szczególnie te, które pomogą zlokalizować ją w terenie - być może w lesie pozostały jakieś ruiny, piwnice, stare drewno noszące ślady obróbki albo np. szczątki dziecięcej kołyski.

Z góry wszystkim dziękuję.

Kazik

Hmmm... sam znalazłem opis "SZLAK ZAMONITU IM. T. BELKEGO", gdzie czytamy m.in.: ZABORZE (62,9 km). skrzyżowanie z zielonym szlakiem rowerowym z Przybynowa do Choronia i odbicie niebieskiego szlaku rowerowego do Biskupic - skraj SKROBACZOWIZNY (64,7 km) połączenie z czarnym szlakiem im. Barbary Rychlik z Biskupic i czerwonym rowerowym z Choronia - (65 km) odbicie czarnego szlaku im. Barbary Rychlik do Masłońskich o czerwonego rowerowego do Przybynowa - MASŁONIOWIZNA młyn Pohulanka (65,5 km) - Lasy Porajskie - przedmieścia Poraja (69,3 km) połączenie z czerwonym szlakiem rowerowym z Choronia - PORAJ (70,1 km) połączenie z zielonym szlakiem rowerowym z Przybynowa
Opis szlaku pochodzi ze strony www.it-jura.pl , z która mam przyjemność dość długo już współpracować, i która to posiada spory zasób wiedzy o Jurze [w szerokim pojęciu].
A druga myśl, to kontakt z Panem Andrzejem Siwińskim - pasjonatem i chodzącą [jeżdżącą] encyklopedią naszych najbliższych okolic. Na stronie www.rower.czest.org/ są wszelkie możliwości kontaktu z Panem Andrzejem...

Witam serdecznie.

Nim założyłem ten wątek przekopałem się przez tony stron i stronek internetowych, poszukując wszystkiego co możliwe na tytułowy temat. Oczywiście zahaczyłem o stronę www.it-jura.pl/ , ale przejrzałem ją pobieżnie, wyszukując tylko tego, co mnie interesowało (nb. pod wpływem tego tekstu, który Pan był łaskaw zamieścić, przypomniałem sobie, że kiedyś prowadzona była akcja Zamonit i stąd w mym "wezwaniu" zwróciłem się również do harcerzy). Dziś powróciłem na tę stronę i jestem zachwycony: mnóstwo informacji, zdjęć i odwołań do innych ciekawych miejsc w internecie.
Gorąco ją wszystkim polecam.

Z Panem Siwińskim nawiązałem kontakt telefoniczny. Zna ten teren; jeździł tam wielokrotnie. Obiecał mi odszukać namiary do artykułu, który zamieścił w prasie kilka(naście) lat temu. Być może tam będą jakieś bliższe informacje.

Pięknie dziękuję za pomoc.

Opowieści ciąg dalszy - może kogoś to zainteresuje.

Pan Andrzej Siwiński, pasjonat turystyki rowerowej, dał mi namiary na notatkę swego autorstwa, zamieszczoną w numerze 19 z 1997 roku "Gazety Częstochowskiej". Będąc ostatnio w Częstochowie zajrzałem do biblioteki przy ANMP 22, gdzie w czytelni czasopism znajdują się egzemplarze archiwalne tego pisma.
Odszukałem, przeczytałem, skopiowałem i ... choć mam pełne przyzwolenie od Autora, z obawy przed niezadowoleniem Wydawcy, ograniczę się tutaj do krótkiego streszczenia istotnych szczegółów i uzupełnię innymi informacjami uzyskanymi w czasie rozmowy telefonicznej z Panem Andrzejem, a także ... moimi rozważaniami.

W miejscu, gdzie dziś na wschodnim brzegu rzeczki (w notatce nazwana została "Ordonówka", a pan Andrzej uzupełnił, że inna jej nazwa to "Sucha Rzeka") stoi młyn, założony około 1907 roku przez pana Adama Jarkiewicza (data wyliczona: w chwili ukazania się artykułu młyn miał ponad 90 lat), na skarpie piaszczystego jaru, dawniej stała karczma o nazwie Pohulanka, związana z przebiegającym tędy traktem kupieckim. Pokrywa się to dokładnie z sytuacją przedstawioną na pierwszej, zaprezentowanej tu mapie z "Topograficznej Karty Królestwa Polskiego" z roku 1838.

Ale ... (to już moje rozważania) jeśli pan Andrzej użył w swoim tekście sformułowania, że założyciel młyna wybrał na siedzibę "to samotne uroczysko" domniemuję, że w momencie zakładania młyna po karczmie już było tylko wspomnienie, czyli od chwili jej "likwidacji" musiało upłynąć co najmniej kilkanaście lat. Nie przypominam sobie, by w opowieściach rodzinnych wystąpił "motyw karczmy" - a dziadek urodził się w 1890 roku jako najstarszy z rodzeństwa i mógł pamiętać fakty ca od 1895 roku (fakt istnienia karczmy na pewno by zapamiętał, bo w tamtych czasach było to "coś").
Jeśli również wziąć pod uwagę, że w cytowanej wcześniej notatce ze "Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego..." wydanego w 1887 r nie wspomina się o karczmie (a takie fakty były w nim odnotowywane) i to, że cykl wydawniczy w tamtych czasach mógł trwać sporo lat wysnuwam wniosek, że karczma ta mogła istnieć najpóźniej do roku 1880 - czyli gdy mój pradziadek zaczynał smalić cholewki.

Jeszcze o rzeczce, a właściwie o jej nazwie "Sucha Rzeka". Taka nazwa bierze się stąd, że rzeczka okresowo zanika. Gdym był w tamtych okolicach w 2004, jej żródło (50 metrów na północ od drogi z Zaborza do Biskupic, naprzeciw zalewu - łatwe dojście) biło "zdrowym strumieniem"; dwa lata temu była absolutna susza, a teraz - jak informuje mnie pan Andrzej - znowu tryska fontanna. Myślę, że wkrótce tam się wybiorę.

Pan Andrzej w swojej notatce podaje również którędy przebiegał, wspominany wielokrotnie, krakowski szlak kupiecki: z Przybynowa, przez Pohulankę, dalej (moje: przed kościołem w Choroniu), przez Dębowiec i po pokonaniu lasu trafiał do Kręciwilka w Częstochowie, w obecną ulicę Żarecką. Patrząc na wspólczesną mapę i zdjęcia satelitarne można się domyślić, że dalszym (po obejmującym ok. 1km obszarze nowoczesnej przebudowo-zabudowy) jego ciągiem była obecna Aleja Niepodległości.

Łączę podziękowania dla Pana Andrzeja Siwińskiego za informacje i dla kolegi Pawlicy za tak trafną podpowiedź

Kazimierz

Witam,
Przeglądając akta metrykalne parafii Poczesna w poszukiwaniu swoich korzeni w Dębowcu ( w linii żeńskiej przez kilka pokoleń ) natrafiłam na informacje, które wskazują na istnienie karczmy w Pohulance:
1/ rok 1828 - urodzenia - nr 86: Konstancja Strzelecka z Pohulanki jest chrzestną ( Konstancja zd. Pryczyńska w 1826 r wychodzi za mąż za Stanisława Strzeleckiego, który w dwóch aktach z roku 1827 wymieniony jest jako karczmarz w Dębowcu )
2/ rok 1832-U-72: świadkiem przy chrzcie jest Józef Zależyński propinator z Pohulanki lat 27 a chrzestną jego żona Wiktoria
3/ rok 1833-U-13: Wiktoria Zależyńska jest chrzestną.
Być może ich nazwisko brzmiało "Zakrzyński" - czasem trudno odczytać.
W następnym dziesięcioleciu brak jest kontaktów mieszkańców Dębowca z Pohulanką. Księgi z kolejnych lat jeszcze przede mną.
Podsumowując: karczma w Pohulance istniała już w 1828 roku, a w okresie 1828 - 1833 działalo w niej dwóch dzierżawców ( chyba nie byli właścicielami ? ).
A tak na marginesie - Pohulanka należała zapewne do parafii w Przybynowie.
Pozdrawiam, Urszula Ratman

Kazimierzu - gratuluję dociekliwości - widać tu żyłkę badacza.
Karczma w naszej kulturze to 1.architektura (analogicznie do dworu) 2.miejsce do zatrzymania się w czasie podróży (posiłek, miejsce noclegowe i schronienie dla koni)3.kuchnia i wyszynk 4. działalność gospodarcza karczmarza (mieszkał często wraz z rodziną) 5. nazwa karczmy, często żartobliwa : Pohulanka, Ostatni Grosz, Poczekaj, Wygoda, Zawada i in.
Od wielu lat fascynuje mnie szlak żarecki i jego przebieg (to fragment szlaku z Krakowa do Wielkopolski). Przybynów i Choroń to dwa ważne punkty; Choroń jest bardziej tajemniczy , bo mniej o nim informacji historycznych, ale do dziś widok z najwyższego punktu jest imponujący. Nazwa także intrygująca i różnie przez etymologów interpretowana. No i te cudeńka odciśnięte w wapieniu , a kamieniołomów tam dostatek. Szkoda, że teraz zapełnia się je śmieciami, jak w rejonie alei lipowej. (brr!!!!)...