Johann Demel był jednym z założycieli kolonii tkackiej Huta Stara A, a jego podpis znajduje się na akcie kupna połowy wsi Huta Stara z roku 1819. W dniu 14 lutego 1820 r. w częstochowskim kościele parafialnym św. Zygmunta Johann ożenił się z Marią Stangler, córką Johanna Stanglera oraz Theresii z domu Paukerth. Maria, a właściwie Anna Maria Stangler przyszła na świat w miejscowości Třebovice (Triebitz) w dniu 20 kwietnia 1784 r. W Třebovicach, w domu pod numerem 101, rodziły się też dwie panieńskie córki Marii, Anna Maria (1811) oraz Anna (1817). To z nimi, ojcem – wspomnianym powyżej Johannem Stanglerem – oraz siostrami, Johanną (1787) i Apollonią (1791), Maria przybyła w pierwszej grupie osadników do Huty. Matka Marii, Theresia zmarła jeszcze w Třebovicach (1812), ojciec zmarł już w Hucie (1821). Z aktu znania, niezbędnego – w zastępstwie metryki – do sporządzenia aktu ślubu w 1820 r. Johann Demel i Maria Stangler zeznali, że od roku przebywają w Hucie. Johann Demel urodził się w sąsiadującym z Třebovicami Opatovie (Markt Abtsdorf), jako jedno z kilkunastu dzieci Johanna Nepomuka Demla oraz Marii z domu Langer. Nie można wykluczyć, że znajomość Johanna Demla i Marii Stangler nawiązała się jeszcze w rodzinnych stronach. Co ciekawe, panieńskie córki Marii, występują później we wszelkich aktach, jako dzieci Demla i Stanglerówny. Jeszcze w roku 1820, w Hucie rodzi się ich wspólna córka Teresa Modesta Demel; w 1824 przychodzi na świat syn Jan, ale umiera zaledwie po kilku dniach. W latach 1820-1830 do Huty przybywają bracia – tkacze – Konstantin i Franz Langowie. Obaj pochodzą z morawskiej wsi Staré Město (Altstadt), położonej kilka kilometrów na północ od Morawskiej Trzebowy.

Ich rodzice – tkacz Vitalis (właściwie Libor Victorin) Lang oraz Anna z domu Sponer pozostają na Morawach. W Hucie uczucie wiąże siostry Demlówny z braćmi Langami. Konstantin, urodzony 5 grudnia 1806 r., żeni się 20 maja 1834 r. w parafii Poczesna z Anną Demel; Franz, urodzony 26 marca 1813 r., w dniu 8 sierpnia 1837 r. mówi sakramentalne "tak" Teresie. Wcześniej dochodzi do rodzinnej tragedii u Demlów. W dniu 21 czerwca 1831 r., w nietypowych okolicznościach, w wieku 47 lat ginie żona Johanna – Maria. W akcie zgonu znajduje się zapis, że Marianna Demlowa umiera o godzinie czwartej po południu... "od pioruna zabitą". Po śmierci żony, Johann żeni się powtórnie. 8 maja 1832 r. w Pocześnie na ślubnym kobiercu stają Demel i Genovefa Bös, córka Franza Bösa oraz Genovefy z domu Brix, urodzona 8 sierpnia 1808 r. w miejscowości Červená Voda (Mährisch Rothwasser). W tym roku rodzi się córka Demlów Genowefa. Kilka lat później małżeństwo podejmuje decyzję o opuszczeniu Huty. 17 czerwca 1835 r. Johann Demel "zamierzając wyprowadzić się z kraju", dzieli przed notariuszem Budrewiczem w Częstochowie swój majątek. I tak – najstarsza córka Marianna (Anna Maria; później zamężna z Johannem Helmem z Czarnego Lasu) otrzymuje pół działu pod numerem 44 oraz jedną czwartą działu pod numerem 48, wycenione na 780 zł polskich; córka Anna – żona Konstantina Langa, otrzymuje 3/4 działu pod numerem 48, wycenione również na tę kwotę. Nieletnia Teresa otrzymuje pół działu pod numerem 43 oraz pół pod numerem 44, warte łącznie 1000 zł. Do aktu stają również szwagierki Johanna Demla – Johanna Stangler (panna wieletnia, sic!) oraz zamężna z Antonem Schönem z Václavova (Wenzelsdorf) – Apollonia. Siostry otrzymują cały dział gruntu pod numerem 46, wyceniony na 1000 zł. W odrębnym akcie, Johann Demel sprzedaje gminie za 800 zł dział gruntu wraz z budynkami pod numerem 45. Przy zawarciu aktu Hutę reprezentują: pochodzący z Dětřichova (Dittersdorf) sołtys Johann Portele, radni – starszy Joseph Sokele (rodem ze Studenej Loučki; Kaltenlutsch) i młodszy – Joseph Jakoby z Bukovej (Dreibuchen) oraz świadek Anton Ruth pochodzący z Gruny (Grünau). Wkrótce Johann Demel opuszcza Hutę, a potwierdzenie tego faktu można odnaleźć w aktach metykalnych w... rodzinnym Opatovie, gdzie 5 listopada 1835 r. rodzi się syn Johanna Demla i Genovefy z Bösów – Johann. Jest to również jedyny do tej pory udokumentowany fakt powrotu huckiego kolonisty do miejsca pochodzenia. Nie można wykluczyć, że powrót Johanna Demla do ojczyzny przyczynił się do nowej fali osadnictwa w Hucie. Niewątpliwie, w ślad za braćmi Langami do Huty przybywa ich młodsza siostra, urodzona w dniu 6 grudnia 1817 r. w Altstadt Magdalena. W roku 1840 (16 listopada) w Pocześnie wychodzi ona za mąż za urodzonego ok. 1809 r. Franza Gasse (syna Ignaza Gasse i Theresii z domu Reinelt), młodzieńca pochodzącego z Hrabstwa Kłodzkiego, z miejscowości Stuhlseiffen (obecnie Rudawa w Górach Bystrzyckich). Jak wynika z aktu znania Magdaleny, sporządzonego w dniu 14 listopada 1840 r. w Pocześnie, przybyła ona do Huty Starej około roku 1839, bowiem potwierdzając jej tożsamość Konstantin Lang mówi, że "... siostra moja Magdalena Lang (...) od roku mieszka przy mnie w Hucie". Z aktu wynika również, że w tym czasie żyli rodzice Langów. Znajduje to potwierdzenie w dokumentach ze Starego Miasta. Vitalis umiera bowiem 15 października 1851 r., wdowa po nim – Anna Maria, córka Wenzla i Marii Sponerów – 11 marca 1855 r., w domu pod numerem 124, w którym na świat przychodzili Konstantin, Franz i Magdalena oraz pozostała siódemka rodzeństwa.

Konstantin Lang z Anną mieli 16 dzieci. Byli to w kolejności: Franciszek (1835-1840), Anna (zamężna z Augustinem Glatzelem, a następnie z Walentym Walentkowskim; 1836-1863), Konstanty (mąż Anny Marianny z domu Hartmann; 1840-1877), Franciszek (mąż Joanny Klotyldy z domu Razel /Raßl/; 1841-?), Józef EDWARD (mąż Rozalii z domu Piltz; 1843-?), Marianna ROZALIA (1845-1845), Tekla (żona Kacpra Żołądkiewicza, później Józefa Furmańskiego; 1846-?), Józef (1848-1848), Maria Magdalena (1850-1852), Teresa (żona Jana Ferdynanda Reslera /Rößler/; 1852-?), Augustyn (1853-1855), Tomasz (1854-1855), Barbara (żona Wacława Floriana Anzorge; 1856-?), Sylwester (1858-1860), Florian Serwilian (mąż Katarzyny Coner /Zohner/; 1861-1901), Magdalena (żona Wojciecha Musia; 1863-1889). Konstanty zmarł 5 września 1870 r., wdowa Anna 18 września 1887 r. – oboje w Hucie.

Franz Lang z Teresą Demel doczekali się 10 dzieci. Były to: Teresa (żona Józefa Reslera /Rößler/; 1837-1920), Franciszek (mąż Teresy Fajgel; 1840-1868), Roman (mąż Kunegundy Mazurkiewicz; 1842-?), Jan (mąż Anny Rozalii Pusz /Pusch/, następnie Barbary Stein i Otylii Krziža; 1845-1918), Józef (1848-1851), Florian (1850-1852), Edward (mąż Teresy Klary Coner /Zohner/; 1852-1923), Sylwester (1853-?), Anna (1857-1858), Augustyn (1860-1861). Franz zmarł 30 stycznia 1877 r., a Teresa również 30 stycznia, tyle że 1896 r. – oboje w Hucie Starej A.

Nie można wykluczyć, że wraz z braćmi – Konstantinem i Franzem Langami – do Kongresówki przybyli pozostali bracia – Kasimir (1802) oraz Joseph (1815). Tym bardziej, że w jednym z aktów chrztów parafii w Pocześnie – z roku 1866 – jako świadka odnotowano Piotra Langa, urodzonego około 1834 r. W trakcie dotychczasowych badań, prowadzonych w ramach Projektu Huta nie potwierdzono urodzenia w Hucie osoby o takiej tożsamości. Być może był to więc bratanek Konstantina i Franza. Na razie jest to jednak tylko hipoteza, która czeka na weryfikację.

Piotr Gerasch


Logowanie