Wygoda w gminie Konopiska i jej mieszkańcy - krótka historia

Kilka lat temu opisałem historię powstania i zasiedlenia wsi Kijas w gminie Konopiska. Kontynuując tę historyczną podróż, postanowiłem odtworzyć również to co działo się we wsi Wygoda. Miejscowości te były powiązane ze sobą nie tylko przez sąsiedztwo, ale również poprzez nazwę urzędową Wygoda-Kijas, stosowaną prawdopodobnie w latach 1952 – 2012.

Skąd wzięła się nazwa wsi? Na pewno nie wiąże się z nazwiskiem żadnym z jej mieszkańców. Może wpływ na nią miały dobre warunki do osiedlania się, takie jak droga łącząca Konopiska z Dźbowem i skrzyżowanie z drogą na Wąsosz? Może w tamtych czasach ludzie powiadali „…osiedlać się tam to wygoda”? 

W opracowaniu oparłem się głównie na księgach metrykalnych i księdze meldunkowej z lat trzydziestych XX wieku - znajdujących się w Archiwum Państwowym w Częstochowie.

Według „Tabella Miast, Wsi, Osad, Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności ….,  tom 2.”¹ z roku 1827  Wygoda figurowała w latach dwudziestych XIX wieku na obszarze województwa kaliskiego, w obwodzie wieluńskim,  powiecie częstochowskim, w parafii Konopiska. Były na niej 2 domy i 5 mieszkańców. Jeszcze w latach pięćdziesiątych XIX w. określana była jako „Wygoda pustkowie”. Pierwsze pojawiające się nazwiska z lat 20. tego wieku to Janowski, Wojtasik i Mercik. To iż Wygody nie było wcześniej potwierdzają zapisy w księgach metrykalnych, oraz brak nazwy miejscowości na mapie z 1802 roku, na której już widnieje Kijas.

Przyjąłbym to za pewnik początków osady, gdyby nie zbieg wielu czynników. Przede wszystkim nieoceniona pomoc i wskazówki Pani Barbary Herby, jak i postać n/w bohatera.²

W „Konopiskach” mieszkał Jan Janowski wraz z żoną Trzepizur Małgorzatą, on miał już 46 lat ona 37. Pobrali się w Konopiskach w 18 stycznia 1792 roku, skąd pochodzili niestety nie wiem. Przed rokiem 1808, kiedy to wprowadzono „Kodeks Napoleona” wpisywano tylko imiona i nazwiska małżonków – innych cennych informacji niestety nie było. Mogę tylko przypuszczać, iż Małgorzata z racji nazwiska pochodziła z Trzepizur - obecnie to część Blachowni. Natomiast nazwisko Janowski nie występowało w naszej parafii. Mógł pochodzić z okolic Żarek lub Myszkowa. Jan posiadał furmanki, którymi wodził sól z Mrzygłodu i Krakowa do Częstochowy. Przemieszczając się mógł poznać gdzieś Małgorzatę, a następnie osiedlić się w Konopiskach. Dnia 17 maja 1803 roku urodził im się syn Jan Nepomucen – było to ich jedyne dziecko.

Gdyby nie dbałość rodziców o jego staranne wykształcenie oraz chęć zdobywania wiedzy i wytrwałość małego Jasia nie wiedzielibyśmy wiele więcej. Kto był pierwszy mieszkańcem, kto tu pierwszy się narodził ? - byłoby zagadką.

Nikt wtedy nie przypuszczał i nie wszyscy obecnie wiedzą, że Jan Nepomucen Janowski rodem z Wygody będzie jednym z wybitniejszych Polaków cenionym nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami. To dzięki w/w dowiadujemy się o początkach wioski z jego „Notatek autobiograficznych 1803-1853”.³

Jan N. sam mówił „moja Wygoda” mimo, iż spędził tutaj niespełna 15 pierwszych lat swojego życia. To on zapewne jest tym „Pierwszym Urodzonym” i w dodatku tak wyjątkowym. Przypuszczalnie urodził się na pustkowiu, które potem otrzymało nazwę.

„Pustkowie Wygoda leży o ćwierć mili od Konopisk, w stronę ku Częstochowie, a tuż przy gościńcu prowadzącym do tego ostatniego miasta Górnego Śląska („pustkowiem” zowią w tamtych okolicach jedną lub parę chałup opodal wsi położonych)….

„Ojciec mój, wieśniak jak inni, miał się jednak nieco lepiej od wielu innych; pańszczyzny nie robił, ale płacił czynsz i zabudowania miał własne. Naprzód miał jedną potem dwie chałupy, albo raczej (boć były okazalsze i porządniejsze od zwyczajnych chałup chłopskich) dwa domy mieszkalne, gontami pokryte, z których jeden wydzierżawił Żydowi na karczmę, a w drugim mieszkaliśmy”⁴

Zgodnie z powyższym tekstem ilość chałup się zgadza (dwie), mieszkańcy to rodzice Jana i zapewne rodzina Żyda.

Mógł być to Szmoch Jakub Harenfeld „trzymający szynk” w Konopiskach wraz z żoną Gila Abram, lub Wilczek Kam szynkarz i żona Maria Abram ewentualnie Fiszel Janklewicz karczmarz z Sarą Major, tego nie jestem w sanie ustalić.

Jan N. Janowski w wieku ok. 50 lat

Jan N. opuścił Wygodę w 1817 roku, pozostali jego rodzice Janowski Jan i Trzepizur Małgorzata wcześniej byli zapisywani jako mieszkańcy Konopisk, choć faktycznie lokalizacja zamieszkania nie zmieniła się. Żona umiera mu w 1832, a w kolejnym roku Jan mieszkaniec już Wygody żeni się z „Wygodzianką” 45-letnią, wdową Cierpiał Marianną z domu Drozd, przybyłą z Nierady. Jan wcześniej był zapisywany jako włościanin lub rolnik. Zmarł w roku 1835 na Wygodzie zapisany jako karczmarz. Jan Nepomucen odwiedził jeszcze tylko raz swoich rodziców w roku 1823, nigdy później nie powrócił w rodzinne strony, a zmarł z dla od domu i ojczyzny 9 lutego 1888 roku w Juvisy-sur-Orge we Francji. Przyczyny emigracji zawarte są w jego pamiętnikach i to już dłuższa lektura.

Pozostałaby jeszcze lokalizacja dwóch pierwszych domów. Starsi mieszkańcy pamiętają, gdzie przed wojną były 2 domy Żydów. Znajdowały się one jadąc z „Górki” w stronę Częstochowy po ok. 300 metrach po prawej stronie. Dla dobrej orientacji podam, że za tymi domami po ok. 100 metrach po lewej stronie jest polna droga w kierunku Pałysza.

Mieszkańcy pamiętają ten dom jako żydowski, przed II Wojną Światową miał on nr 36 i mieszkała tu min. rodzina Fuks. Niewykluczone, że Jan Janowski skoro nie miał więcej dzieci, mógł sprzedać lub przekazać także drugi dom.

Kolejni mieszkańcy, którzy pojawiają się w księgach metrykalnych to: mogła być rodzina Wojtasików. Przybyli oni z koloni Antoni Hite z Prus, mogli być przed 1827 rokiem. Wojtasik Mikołaj i jego żona Zuzanna wydają za mąż w roku 1831 swoją córkę Józefę lat 16 za Mercik Wilhelma rolnika lat 26 przybyłego również z Prus ze wsi Babienica. Wkrótce zgłaszają narodziny syna Emanuela i może to być następna osoba urodzona na Wygodzie. Osoby z nazwiskiem Mercik/ Myrcik zamieszkiwały już wcześniej w Konopiskach, dlatego przybycie ich z Prus podyktowane mogło być powiązaniami rodzinnymi.

W 1833 roku ślub bierze Glinka Szymon lat 24 rolnik mieszkaniec Wygody przybyły z Dźbowa z Galas/Janowską Marianną lat 17 też z Wygody urodzoną w Konopiskach. Rok później rodzi im się córka Katarzyna, ale w miejscowości Kuźnica, na mapie z 1802 roku widnieje ta miejscowość obok Kijasa, może była to wieś pomiędzy Konopiskami a Wygodą (możliwe, że to późniejsza Piła lub inne pustkowie czasem wchłonięte przez Konopiska albo obecna Kuźnica Marianowa, lecz niezbyt precyzyjnie umiejscowiona na mapie). Na Kuźnicy w tym czasie były 3 domy i mieszkało 16 osób.

Wracamy do Wygody rok 1835 kolejny ślub „Wygodzianki” Gertrudy Drozd lat 16 przybyłej wraz z rodzicami Tomaszem i Marianną z Zawodzia parafii Poczesna. Jej mężem został mieszkaniec Wąsosza, a urodzony w Białej – Mrowiec Józef lat 19. Młodzi wyprowadzają się na Wąsosz i tam rodzą im się dzieci, co z rodzicami nie wiadomo natomiast wyżej wspomniany Jan Janowski był świadkiem.

Następny mieszkaniec zgłaszający narodziny syna Wojciecha to Pakulok/Pakulski Paweł lat 40 mularz, a matka to Synowczyk Urszula lat 38.

W roku 1844 dość często świadkiem na chrzcinach jest Skrzypek Stanisław tkacz oraz jego ojciec Skrzypek Antoni. Natomiast w 1848 w/w Stanisław lat 27 ożenił się z wdową Bednarek Joanną z Respondków (córka młynarza z Kijasa). W akcie jest informacja, że Stanisław mieszka na pustkowiu Wygoda i również tutaj się urodził. Jednak w metrykach parafii Konopiskiej nie ma żadnej informacji o jego narodzinach i skąd przybył pozostaje zagadką.

Kolejny rok 1845 rodzi się Walenty, ojciec Pluta Maciej wyrobnik lat 20, matka Mercik Teresa lat 23 siostra w/w Wilhelma.

Nie wszyscy w/w pozostali na Wygodzie, część wyprowadziła się do sąsiednich wsi. Ci co pozostali wypełniali swoimi domami lukę pomiędzy Konopiskami a Jackowizną i przyczyniali się do powiększania się wsi.

W połowie XIX wieku mogło być maksymalnie 9 domów, w jednym domu mogły mieszkać po 2 lub 3 rodziny. Gdzie powstawały kolejne domy nie jestem w stanie ustalić. Prawdopodobnie mogły graniczyć z domami Janowskich. Współczesna numeracja domów zaczyna się od strony Częstochowy. Jednak z powodów zmian administracyjnych Konopiska i Wygoda zmieniały swą granicę. Wcześniej Wygoda idąc do Konopisk kończyła się w przed sklepem „meblowym”. Umownie wśród mieszkańców dzieliła się jeszcze na Wygodę Górkę co nietrudno się domyślić, iż to skrzyżowanie z drogą na Pałysz. Obecnie granica przebiega przed samym szczytem na „Górce”

Dzięki „Słownikowi Geograficznemu Królestwa Polskiego …”⁵ wiemy, że Wygoda pod koniec XIX wieku ma 13 domów, 68 mieszkańców, 120 morg. Należy do gminy Dźbów i parafii Konopiska. Podsumowując Wygodę w XIX wieku mamy zawarte 44 małżeństwa przynajmniej z jednym z mieszkańców wsi i 22 małżeństwa zawarte poza Wygodą, ale ich dzieci rodziły się tutaj. Wszystkich dzieci, które są odnotowane jako pochodzące z Wygody to 141, choć wiele nich niestety nie przeżyło. Śmiertelność dzieci w tamtym okresie była bardzo duża, było to nawet 50% z wszystkich zgonów w danym roku dzieci do 10 roku życia i z tego jeszcze 50% to dzieci do pierwszego roku życia. Potem im dziecko starsze tym mniejsza śmiertelność.⁶

Wiek XX to jeszcze szybszy rozwój wsi i przyrost napływowych mieszkańców. Miało to oczywiście związek z powstającymi kopalniami w naszej okolicy. Społeczeństwo mimo iż było głównie rolnicze to wielu mieszkańców oprócz pracy na roli posiadało różne profesje np. mularz, szewc czy tkacz, pojawiali się też wyrobnicy. Z początkiem XX w. było coraz więcej wyrobników (robotników) jednak znaczna ich część to osoby spoza Wygody. Mieszkańcy musieli też pogodzić prace na gospodarstwie z pracą robotnika, było to kosztem rodziny tzn. żony i dzieci, którzy przejęli obowiązki ojca. Przyczyniło się to oczywiście do podniesienia stopy życiowej, w końcu pole uprawiało się sezonowo.

Wraz z powstawaniem kopalni pojawiły się zawody czy stanowiska wcześniej nie spotykane we wsi, oczywiście górnik i sztygar, ślusarz, maszynista, dozorca.

Patrząc również na metryki i akty małżeństwa coraz więcej mamy małżeństw pomiędzy dwoma osobami z Wygody, co świadczy o dużej ilości mieszkańców i braku pokrewieństwa w stopniu pozwalającym na ślub. Jest więcej osób, które urodziły się na Wygodzie, a migrują do sąsiednich wiosek.

Kolejne ciekawe informacje uzyskujemy dzięki „Księdze meldunkowej z lat trzydziestych XX w.”⁷ Dzięki niej poznajemy min. profesje mieszkańców; mamy aż 56 robotników i tylko 6 rolników. Kupców jest trzech i są to Żydzi, którzy doskonale rodzili sobie w tej branży, jak również jako krawcy – mamy jednego. Żyd Szmul był również właścicielem sklepu na Wygodzie. Gospodarzy jest 11, służby 2 osoby, po jednym urzędniku, sztygarze, zawiadowcy kopalni, felczerze i ubezpieczycielu społecznym w jednej osobie oraz 1 doktor medycyny.

W latach 1932 – 38 na Wygodzie mamy 36 domów, w których jest 40 właścicieli, 28 lokatorów z rodzinami lub samotnych w sumie aż 302 osoby. W tym samym czasie o czym pisałem poprzednio na Kijasie było tylko 6 domów. Świadczy to jak dynamicznie i szybko rozbudowywała się Wygoda.

W tych samych latach wybudowano budynek przeznaczony na Ambulatorium, które potem było ośrodkiem zdrowia z mieszkaniem dla lekarzy. Lekarzem był wtedy Słuszniak Jan, a budynek ma od tamtego czasu do dnia dzisiejszego niezmiennie nr 17. Obecnie po gruntownych remontach i dzięki doskonałemu zarządzaniu jest siedzibą Koła Gospodyń Wiejskich „Wygodzianka”. i chlubą mieszkańców. Budynek służy lokalnej społeczności w spotkaniach, obradach i imprezach. Jest również okazałą pamiątką po okresie rozpoczynającym szybki rozwój wsi.

W zestawieniu nie ująłem wszystkich urodzeń i małżeństw osób wyznania mojżeszowego, mieli oni własną parafię, gdzie prowadzono metryki od 1825 roku. Jednak cały czas byli tutaj „tutejszymi” mimo innej religii, obrządków i tradycji doskonale uzupełniali się z sąsiadami swoimi predyspozycjami zawodowymi. Przed wojną mieszkały tutaj 4 rodziny tego wyznania w sumie 19 osób, przybywali głównie z Częstochowy, Lelowa i Truskolas. Była też rodzina prawosławna przybyła z Rosji.

Od początku XX wieku do czasu II Wojny Światowej na Wygodzie zawarto ponad 100 ślubów, część nich już pomiędzy tutejszymi mieszańcami. Poza nimi prawie 40 małżeństw zgłaszało tutaj narodziny swojego dziecka tzn. że zamieszkiwali tutaj przejściowo.

Obecnie na Wygodzie jest ponad 100 domów i ok. 400 mieszkańców. W ciągu ok. dwóch wieków istnienia przybyło wielu nowych mieszkańców. Nie wiemy jakby Wygoda wyglądała obecnie i czy nie byłaby znacznie większą wioską, gdyby nie hamulec w postaci wygaszania kopalń, które były motorem napędowym jeszcze w latach ’70 poprzedniego wieku. Wiele osób, specjalistów musiało migrować w inne rejony Polski za nową pracą zgodną z ich kwalifikacjami.

Trochę jeszcze liczb; od początku wieku XX do II Wojny Światowej na Wygodzie zawarto 24 małżeństwa z przynajmniej jednym mieszkańcem wioski i rodziły się tu dzieci kolejnym 13 małżeństwom przybyłym z innych rejonów. W sumie w tak krótkim okresie urodziło się 250 dzieci.

Jeszcze jednak ciekawostka, może mniej istotna, ale zwróciła moją uwagę. To rzadko obecnie spotykane imiona, niektóre prawie zapomniane, jednak bardzo „ubarwiające” społeczeństwo.: Anastazja, Antonina, Aniela, Eleonora, Eufemia, Feliksa, Florentyna, Klara, Konstancja, Kunegunda, Łucja, Matylda, Michalina, Otolia, Petronela, Stefania, Tekla, Waleria, Wiktoria.

Natomiast męskie imiona to: Aleksander, Aleksy, Augustyn, Dominik, Feliks, Ignacy, Kacper, Konstanty, Leon, Leonard, Roch, Roman, Szczepan, Wacław, Walenty, Walerian, Wawrzyniec, Wincenty.

Poniżej przedstawiam informacje z w/w „Księgi metrykalnej Wygody”, dzięki temu mieszkańcy mogą lepiej zorientować się w położeniu domów i kto je zamieszkiwał. Szybko można zauważyć, że obecnie mimo upływu tylu lat większość osób jest ze sobą spokrewniona. Moim celem jest też ułatwić i zachęcić do odtwarzania swoich korzeni. Niektóre opisy dobrze rozrysować sobie graficznie, aby łatwiej znaleźć pokrewieństwo. Domy były podzielone na izby i w każdym domu mieszkało kilka rodzin. 

Dom 1/1
Kosowski Leon z Wygody i żona Wiklińska Anną z Dźbowa; dzieci: Józef, Wanda, Sabina

Dom 1/2
Kocher Jan i Kozak Waleria oboje z Kijasa

Dom 1/3
Kosowska z domu Kijas Magdalena urodzona w Konopiskach wdowa po Kosowskim Janie i jej wnuk Kosowski Teofil.

Dom 2
Kosowski Władysław z Wygody i żona Nizioł Helena z Dźbowa; dzieci: Janina, Stanisława, Helena, Władysław jest bratem w/w Kosowskiego Leona.

Dom 3
Kosowski Jan z Wygody i żona Ociepa Florentyna z Glin, ale urodzona w Hucie Starej; dzieci: Władysława, Weronika. Jan jest również bratem w/w Kosowskich.

Dom 4
Kosowski Stefan z Wygody i żona Trzepizur Agnieszka z Dźbowa; dzieci: Władysław, Kazimierz, Marianna, Stanisław, Jan, Józef, Henryk. Stefan to brat w/w.

Dom 4a
Kosowski Feliks z Wygody, ale urodzony na Kopalni i trzecia żona Witelus Eleonora z Będzina. Feliks był wdowcem po Sojka Zofii, a pierwsza żoną była Kriczmar Agnieszka z Poczesny. Feliks był bratem ojca w/w Kosowskich. Rodzicami Feliksa i jego już nieżyjącego brata Jana byli Stefan, który urodził się w Kłobucku i Pyrkosz Marianna. Rodzina Kosowskich po raz pierwszy odnotowana jest w roku 1857 w Konopiskach, natomiast pierwsza informacja z Wygody jest z roku 1878.

Dom 5
Zalejski Jan z Wygody i jego żona Wolniak Marianna z Gnaszyna; dzieci: Zygfryd, Krzysztof, Jolanta. Rodzice Jana to Walenty z Dąbrówki (miejscowość w okolicy obecnego Pałysza) i Ciura Antonina z Wąsosza. Rodzina Zalejskich była obecna w naszej parafii, ale na Wygodzie zamieszkali ok. 1854 roku, jednak ich dzieci rodziły się w Gnaszynie a oni ponownie powrócili na Wygodę.

Dom 6/1
Gorzelak Stanisław z Wygody i żona Dudek Marianna z Kopalni; dzieci: Helena, Henryk, Kazimierz. Pierwsze 2 dzieci rodzi się w Dźbowie, dopiero Kazimierz urodził się na Wygodzie w 1930 roku. Stanisław był synem również Stanisława urodzonego w Skokach k/ Grzymałkowa choć jego ojciec urodził się w Korzonku. Matka Stanisława i żona w/w też Stanisława to Kukuła Tekla z Wygody córka Jana i Pałys Ludwiki. Kukuła Jan urodził się w Dźbowie i przybył wraz z rodzicami na Wygodę. Natomiast Pałys Ludwika urodziła się w Gnaszynie. Podsumowując nazwisko Gorzelak jest popularne w okolicznych wioskach, ale na Wygodzie pojawia się dość późno dopiero w 1900 roku. Kukuła o wiele wcześniej bo już w 1851 roku.

Dom 6/2
Pompka Jacenty mieszka na Wygodzie, urodzony w Kostkowicach i żona Gorzelak Marianna z Wygody córka w/w Gorzelak Stanisława i Kukuła Tekli; dzieci: Leokadia, Kazimiera. Nazwisko Pompka jest na Wygodzie od 1928 roku.

Dom 7/1
Pyrkosz Paweł i żona Kocher Józefa oboje z Wygody; dzieci: Lucjan, Zdzisław, Eugeniusz, Janina. Paweł był synem Józefa i Kukuły Franciszki. Józef pochodził z Rększowic, a Franciszka z Wygody – jej ojciec Kukuła Andrzej przybył z Kawodrzy w 1851, zaś Kwietniowska Jadwiga z Glin. Kocher Józefa córka Jana i Zalejskiej Antoniny. Kocherowie przybyli z Węglowic czasowo mieszkali również w Brzózce i na Kijasie, pojawili się na Wygodzie ok. 1887 roku. Rodzina Zalejskich zgłasza narodziny swych dzieci od 1865 roku. Wcześniej mieszkali na Wąsoszu. W rodzinie Pyrkoszów z Wygody mieszkał syn Kocher Józefy z 1 małżeństwa Małczak Władysław. Posiadali też sublokatora Janik Józefa urodzonego w Gołaszewie k/ Olsztyna, na Wygodzie od ok. 1929 roku. Potem Janik zawiera on związek małżeński z Kocher Władysławą córką w/w Jana i Zalejskiej Antoniny.

Dom 7/2
Kurek Władysław i Ślusarczyk Władysława, oboje urodzeni poza parafią. On ze Skarżyc, ona z Kostkowic, miejscowości w niewielkiej odległości od siebie. Są to okolice Zawiercia i Kroczyc k/ Olkusza. Mieszkali chwilowo na Kijasie, a od 1926 roku już na Wygodzie; dzieci: Edward, Stanisław.

Dom 8
Pyrkosz Władysław z Wygody i Kosarga Anna z Wąsosza; dzieci: Halina. Władysław był synem Józefa z Rększowic i matki Kukuły Franciszki z Wygody w/w z domu 7/1 – brat Pyrkosz Paweł. Mieli również lokatorów rodzinę Urbańskich - Franciszek z Łaźca i jego żona Józefa Gieroń (Góra) spoza naszej parafii. Ta rodzina na Wygodzie od 1936 roku; dzieci: Zofia, Antoni, Ignacy, Stefan, Maria - urodzeni na Wąsoszu.

Dom 9
Pierwsza rodzina wyznania mojżeszowego, która mieszkała na Wygodzie. Jak to zazwyczaj bywa Żydzi zajmowali się handlem i byli właścicielami sklepu. Rodzina to Kura Szmul z Truskolasy i jego żona Gązwa Rajzla z Dźbowa. Szmul przybył ok. 1903 roku zaś ich dziecko urodziło się tu w 1926.

Dom 10
Podobnie jak w/w tez rodzina kupców i wyznania mojżeszowego. Zamieszkuje Szklasz Hawa z domu Fuks – to wdowa po Moszku, wraz z dziećmi: Gabriel, Wolf, Modeha, Herszlik, Izrael. Przybyli z Częstochowy poprzednio też mieszkali w Konopiskach, gdzie byli właścicielami sklepu. W tym domu mieszkała też inna rodzina. Prysak Władysław z Przybynowa i żona Mieził Ludmiła pochodząca z Rosji - była wyznania prawosławnego. Władysław był zawiadowcą w kopali rudy żelaza. Wcześniej mieszkali w Sosnowcu, potem w Dźbowie, gdzie urodziły im się dzieci i ok. 1921 już na Wygodzie; dzieci: Halina, Jerzy.

Dom 11
Kruk Piotr Paweł z Wygody i żona Kosmala Apolonia z Aleksandrii. Piotr był synem Jana z Konopisk i Stasińskiej (Sobczyk) Marianny z Woli Jedlińskiej. Rodzina ta na Wygodzie była od ok. 1879 roku; dzieci: Mieczysław, Kazimierz, Helena, Wanda. Wraz z nimi mieszkała Olszewska Marianna urodzona w Niemczech, a wcześniej mieszkająca w Ostrowach. Mogła być na służbie lub robotnikiem przy kopalni.

Dom 12
Knapczyk Mikołaj z Własnej i Pakuła Wiktoria z Wygody; dzieci: Natalia, Lucyna. Knapczyk pojawił się na Wygodzie dopiero w 1926 roku natomiast Pakuła o wiele wcześniej ok. 1889 roku. Rodzice Wiktorii to Pakuła Jan przybył z Częstochowy, ale urodził się w Truskolasach. Matka Wiktorii – Kukuła Marianna córka wcześniej wspomnianego z domu 7/1 Kukuły Andrzeja i jego pierwszej żony Skrzypek Łucji (druga to Kwietniowska Jadwiga). Rodzina Skrzypek jest na Wygodzie prawie od początku powstawania. Rodzina Knapczyków miała sublokatora Bułkowskiego Andrzeja z Jamek od ok. 1931 roku. Lokatorem głównym był Rabęda (Rabenda) Piotr i żona Jędrak Marianna oboje z parafii Przystajń, a zamieszkali tu ok. 1933 roku.

Dom 13
Rodzina Kruk – Marianna z domu Stasińska (Sobczyk) wdowa po Janie i ich dzieci: Stanisława, Szczepan, Józef, Helena. To rodzina z domem 11, zmarły Kruk Jan to ojciec Piotra. Wraz z nimi zamieszkał od 1936 roku Marszał Ignacy z Wąsosza, ożenił się z w/w Kruk Heleną.

Dom 14
Pakuła Władysław z Częstochowy i Kościelniak Aniela z Konopisk; dzieci: Janina, Helena, Marian, Jan, Alfreda. Zamieszkali na Wygodzie od ok. 1912 roku

Dom 15
Ciuk Tomasz z Konopisk i Pakuła Bronisława z Wygody; dzieci: Aleksander, Zygmunt, Regina, Władysław, Stanisław, Józef, Henryk, Wojciech. Dwoje pierwszych dzieci Tomasz miał z pierwszą żoną. Kolejne rodziły się na Wygodzie, a Tomasz zamieszkał to w 1918 roku. Bronisława to siostra Wiktorii w/w z domu 12.

Dom 16
Fikier Władysław i Ociepa Marianna oboje przybyli z Huty Starej ok. roku 1916. Pierwsze dziecko rodziło się w Hucie Starej, kolejne już na Wygodzie. Władysław był górnikiem i maszynistą; dzieci: Jan, Józefa, Genowefa, Janina, Władysław.

Dom 17
Kruk Tomasz z Wygody i Cierpiał Zofia z Łaźca. Tomasz to syn Andrzeja i Posmyk Julianny małżeństwa z Konopisk. Tomasz pojawił się na Wygodzie ok. 1899 roku; dzieci: Stanisław, Piotr, Teofil, Marianna. Wraz z nimi mieszkała synowa Kołaczyk Waleria, wdowa po Stanisławie. Lokatorem u nich była rodzina Słuszniak. Jan i żona Ciszewska Aniela; dzieci: Janina, Jan, Józef. Jan był lekarzem pochodził z Irządzy, Aniela z Zawiercia. Często zmieniali miejsce zamieszkania, może z racji pracy. każde dziecko rodziło się w innej miejscowości, a oni mieszkali wcześniej w Jamkach i Seceminie. Na Wygodzie zamieszkali ok. 1937 roku.

Dom 18
Kukuła Wawrzyniec z Wygody i Kuśmierska Marianna z Konopisk; dzieci: Stanisław, Rozalia, Janina, Kazimiera. Ojciec Wawrzyńca to Jan, który mieszkał na Wygodzie po ślubie z Górniak Ewą, jednak urodził się na Wąsoszu. Ewa jego żona urodziła się na Wygodzie i była córką Górniak Jana i Trzepizur Tekli, przybyli oni na Wygodę ok. 1861 roku z Pająka, jednak Górniak urodził się na Bugaju (Hutki). Wraz z nimi w domu mieszkał od 1931 roku służący pracownik Fatyga Bronisław z Częstochowy

Dom 19/1
Pakuła Dominik z i Szymanek Weronika oboje z Wygody. Dominik to syn Jana i Kukuły Marianny w/w w domu 12. Weronika to córka Piotra, a jego ojciec Kacper urodził się na Łaźcu i przybył na Wygodę ok. 1856 roku. Matka Weroniki – Kościelniak Ewa urodził się na Pająku i jako dziecko z rodzicami Andrzejem i Bułkowską Petronelą przybyła na Wygodę ok. 1867 roku; dzieci: Czesław, Genowefa. Wraz z nimi mieszkali od 1927 roku Zembik Wacław z Jaworzna robotnik kopalniany i Respondek Michał od 1937, urzędnik z okolic Kamyka

Dom 19/2
Należał do matki w/w Dominika Pakuły - Marianna z domu Kukuła wdowa po Janie.

Dom 20
Idziak Andrzej z okolic Lelowa, na Wygodzie od 1897 roku i jego żona Kukuła Katarzyna z Wygody. Była córką Jana i Pałys Ludwiki w/w dom 6/1; dzieci: Andrzej, Katarzyna, Marian, Kazimierz, Helena.

Dom 21
Gorzelak Tekla z domu Kukuła wdowa po Stanisławie wraz z dziećmi: Wacław, Aniela, Stefan. Rodzina Tekli wymieniona jest wyżej - dom 6/2

Dom 22
Pyrkosz Józef z Rększowic i Kukuła Franciszka z Wygody. Józef zamieszkał na Wygodzie od 1899 od ślubu z Franciszką. Natomiast ona wdowa po Szymoniku Stanisławie to córka w/w Andrzeja i Kwietniowskiej Jadwigi dom 7/1; dzieci: Józefa, Antoni, Eleonora. Wraz z nimi mieszkała Szymonik Józefa córka Franciszki po 1 mężu oraz Jurczyk Antoni od 1927 robotnik przybyły z okolic Wielunia mąż w/w córki Eleonory.

Dom 23/1
Mikka Józef z Kijasa urodzony na Jackowiźnie i Kocher Gertruda z Wygody. Gertruda była córką Kocher Anny panny przybyłej z Brzózki. Małżeństwo Mikka na Wygodzie było dopiero ok. 1930 roku; dzieci: Sabina.

Dom 23/2
Kolejna rodzina wyznania mojżeszowego. Stopnicer Moszek z Lelowa i Bulwik Jeta z miejscowości Jastrząb k/Poraja; dzieci: Srulek, Szula, Josek, Henryk. Zamieszkali na Wygodzie od ok. 1928 roku. Moszek był krawcem, bardzo przydatny fachowiec na wsi.

Dom 23/3
Zawierucha Jan z Nierady i Knapczyk Matylda z Własnej. Na wygodzie od 1929 roku, pierwsze dwoje dzieci rodziły się w Nieradzie; dzieci: Stefania, Marianna, Bogdan.

Dom 23/4
Pakulski Roman z Kamienicy Polskiej i Wesołek Stanisława z Jastrzębia, przybyli na Wygodę ok. 1931 roku i tu urodziło im się trzecie dziecko; dzieci: Zygmunt, Lucyna, Marianna.

Dom 24
Trzepizur Józef z Wygody i Pyrkosz Marianna z Kopalni. Józef był synem Tomasza i Kowal Tekli zamieszkali oni na Wygodzie od ok. 1864 roku wcześniej mieszkali na Pająku; dzieci: Leon, Szczepan, Roman, Henryk, Czesław, Marianna. Wraz z nimi mieszkała żona Leona – Biedroń Stefania z Częstochowy.

Dom 25/1
Kowalik Jan z Zawady k/Poczesny i Chmielewska Waleria z Wąsosza. Zamieszkali na Wygodzie ok. 1912 roku; dzieci: Józef, Janina, Jan, Henryk, Helena, Kazimierz, Lucyna. Z nimi również Mizer Antoni i Bitoffor Antonina oboje przybyli z Litwy wraz z dziećmi z synem Marianem – Urzędnikiem córką. Mieszkają od roku 1927. Antoni był felczerem i ubezpieczycielem społecznym, a syn urzędnikiem; dzieci: Marian, Jadwiga

Dom 25/2
Szotek Edmund z Jackowizny, ale urodzony w Czechosłowacji i Frydrych Helena z Konopisk. Edmund był sztygarem i zawiadowcą w kopalni „Walenty”. Na wygodzie zamieszkali ok. 1932 roku; dzieci: Danuta.

Dom 26
Górniak Władysław i Szymanek Felicja oboje z Wygody. Władysław był synem Wojciecha, a ten synem Jana i Trzepizur Tekli w/w dom 18, na Wygodzie od ok. 1861. Matka Władysława Górniaka - Kowalska Konstancja urodziła się i mieszkała na Wąsoszu. Szymanek Felicja (Feliksa) to córka Piotra, a ten to syn Szymanka Kacpra urodzonego na Łaźcu, ale zamieszkałego na Wygodzie od 1856 roku. Wszystko to w/w (dom 19/1), również matka Feliksy Kościelniak Ewa; dzieci: Stanisław, Jan, Henryk, Stefan.

Dom 27/1
Szymanek Franciszek z Wygody (syn w/w Piotra i Kościelniak Ewy) wraz z żoną Sokołowską Stefanią z Jackowizny, a urodzona w okolicy Opoczna; dzieci: Helena, Roman, Władysław. Franciszek na początku XX w wyprowadził się na Jackowiznę, gdzie urodziły mu się dzieci, potem powrócił w połowie lat dwudziestych.

Dom 27/2
Makulski Piotr z okolic Rzerzęcyc ok. 1929 roku i Szymanek Wiktoria (córka w/w Piotra i Kościelniak Ewy) z Wygody wdowa po Kromołowskim Władysławie z Dźbowa, który bardzo krótko mieszkał na Wygodzie; dzieci: Irena.

Dom 28
Szymanek Karol z Wygody (brat w/w Wiktorii) i Stachura Agnieszka z Dźbowa. Jako małżeństwo na Wygodzie od ok. 1907 roku; dzieci: Franciszek, Zygmunt, Józef, Bronisław, Władysław, Jan, Janina, Genowefa, Walerian. Wraz z nimi mieszkał Pydzik (Pidzik) Konstanty robotnik, przybył w połowie lat dwudziestych XX wieku.

Dom 29/1
Maruszczyk z domu Jakubowska Anna, wdowa po Łukaszu pochodząca z Hutek, a urodzona w Poraju. Maruszczyk Łukasz mieszkał ma Wygodzie w latach 1915-20. Anna wcześniej była żoną Zalejskiego Augustyna mieszkańca Wygody. Zalejscy mieszkali na Wygodzie od 1865 roku, zaś Anna dopiero od 1893. Wraz z nią mieszkała córka Helena z mężem Kaniewskim Walentym kowalem z Przyrowa od ok. 1934 roku. Ponadto mieszkali służący Ciura Kazimierz z Brzezin i rodzina Śledzianów - Jan i Kamela Anna oboje z Kalei; dzieci: Eugeniusz, Mieczysław.

Dom 29/2
Kwiatkowski Mieczysław robotnik kopalniany z Sobótki i Jarosz Helena z Konopisk. Na Wygodzie zamieszkali ok. 1932 roku; dzieci: Alina. Wraz z nimi mieszkała rodzina Kosmalów. Marianną z d. Zalewska z synem Romanem oraz Nowakowski Stanisław robotnik.

Dom 30
Kocher Jan z Wygody i Cesarz Waleria z Łaźca. Jan był synem również Jana urodzony na Wygodzie, jego ojciec też Jan przybył z Kijasa, a urodził się w Węglowicach. Matka Jana to Zalejska Antonina. (Szczegóły w/w dom 7/1). W tym domu mieszkał również Niedźwiedzki Kazimierz służący/ robotnik, lecz skąd przybył i kiedy niestety nie udał mi się ustalić.

Dom 31/1
Duś Stefan z Koniecpola i Walaszczyk Konstancja z Wygody; dzieci: Jan, Weronika, Helena. Stefan pojawił się na Wygodzie ok. 1905 roku, natomiast Konstancja była wdową po Górniak Wojciechu i zamieszkała na Wygodzie ok. 1893, a pochodziła z Wąsosza. Z tą rodziną mieszkał Kluza Jan syn - Stanisławy córka w/w i Kluzy Franciszka od 1928 roku zamieszkałego na Wygodzie, przybył on z Kroczyc. Stanisława zmarła w 1928, a i obecności jej męża Franciszka też brak w księgach.

Dom 31/2
Rogoń Franciszek i Nowak Marianna. On z okolic Olkusza, ona z Żarnowca. Pod koniec lat dwudziestych XX wieku przybyli na Wąsosz, zamieszkali na Wygodzie dopiero ok. 1936 roku.

Dom 32/1
Błaszczyk Ewa z domu Górniak wdowa po Franciszku Błaszczyk, a wcześniej po Kukuła Janie. Urodziła się na Wygodzie i była córką Górniak Jana i Trzepizur Tekli – (patrz dom 18 i 26). Jej pierwszy mąż Kukuła Jan pochodził z Dźbowa przybył na Wygodę ok. 1881 roku. Wraz z nimi mieszkała żona syna Franciszka – Kowal Marianna z Tomaszowa; dzieci: Franciszek, Zygmunt, Helena, Janina.

Dom 33
Janik Tomasz z Wąsosza i Biesaga (Bisaga) Marianna z Wygody. Tomasz zamieszkał na Wygodzie po ślubie w 1925 roku; dzieci: Krystyna, Kazimiera, Helena. Mieszkało z nimi rodzeństwo Marianny Bisagi – Jan i Weronika. Bisaga pojawia się na Wygodzie przed 1899 roku urodził się w Lipiu - niestety nie wiem którym. Matką Marianny była Zalejska Helena córka Filipa i Mazur Anastazji, na Wygodzie już od 1854 roku.

Dom 34
Zalejski Józef i Górniak Marianna obje z Wygody. Józef to syn w/w Filipa i Mazur Anastazji. Marianna była córką Wojciecha i Walaszczyk Konstancji. Wojciech to syn Jana i Trzepizur Tekli – (patrz dom 18, 26 i 33); dzieci: Genowefa, Janina, Irena, Halina.

Dom 35/1
Szajkowski Franciszek i Jarząb Petronela boje z okolic Wielunia. Szajkowski zamieszkał tu od ślubu w 1913 roku. Petronela wcześniej była żoną Zalejskiego Filipa już nam znanego; dzieci: Józef, Józefa, Zofia, Jan; oraz dzieci po Filipie – Roman i Marianna. Sublokator Kowal Marianna robotnik z Częstochowy

Dom 35/2
Rychel Walenty też z okolic Wielunia i Zalejska Wiktoria córka w/w Filipa z Wygody. Walenty był na Wygodzie od 1931 roku; dzieci: Waleria, Helena.

Dom 36a
Janik Józef z okolic Olkusza i Kocher Władysława z Wygody córka Jana i Zalejskiej Antoniny w/w (dom 7/1). Janik Józef był na Wygodzie przed ślubem w 1929 roku; dzieci: Jan.

Dom 36b
Wąsowicz Marianna z domu Majzner wdowa po Wincentym. Na Wygodę przybyli z Rększowic ok. 1920 roku; dzieci: Józefa, Stanisław.

Dom 36c
Ostatni dom nr 36 w tym czasie na Wygodzie należał do rodziny żydowskiej. Zamieszkuje w nim Fuks Machela z domu Wiewiórk i Fuks Jankiel. Przybyli ok. 1931 roku z Częstochowy, natomiast jakie jest miedzy nimi pokrewieństwo, nie udało mi się ustalić, może to matka i syn.

¹ Tabella Miast, Wsi, Osad, Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności …., tom 2.” z roku 1827, s. 298
² Jan Nepomucen Janowski – poniżej zdjęcie oryginału aktu urodzenia z 1803 roku
³ „Notatki autobiograficzne 1803-1853” Jan Nepomucen Janowski
⁴ tamże s.8
⁵ „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”. F. Sulimierski, tom XIV str.85 nr. 46
(W tym okresie jest 246 miejscowości o nazwie Wygoda)
⁶ Na podstawie własnej pracy ”Społeczeństwo wsi Truskolasy w świetle ksiąg metrykalnych w latach 1809-1867”
⁷ Archiwum Państwowe w Częstochowie, Rejestr mieszkańców gminy Dźbów wieś Wygoda [nr domów 1-36] ; 1932-1939; sygnatura: 8/63/0/41

Marcin Fedoniuk

Ps. Będę bardzo wdzięczny z ocenę i korektę powyższej historii, oraz dodatkowe informacje, które pozwolą uzupełnić zapomniane fakty. Proszę również o dokumenty i zdjęcia dotyczące Kijasa i mieszkańców.

Poniższa tabela zawiera wykaz osób z Wygody porządku chronologicznym, które zawierały małżeństwa, oraz spoza Wygody*, które tu przybyły i rodziły im się tu dzieci. Ponadto panny, które były zazwyczaj na służbie i rodziły na Wygodzie. Jest też ciekawy przypadek (patrz p.6) w 1850 rodzi się Piotr Kukuła syn Andrzeja i Skrzypek Łucji – zapisani byli jako małżeństwo, mimo iż ślub brali rok później.