Huta Stara A 1816-1819 - przyczynek do dziejów osady
Z naszej biblioteki mogą Państwo pobrać opracowanie:
Włodzimierz Stefani
HUTA STARA "A"
1816-1819
- przyczynek do dziejów osady -
Z naszej biblioteki mogą Państwo pobrać opracowanie:
Włodzimierz Stefani
HUTA STARA "A"
1816-1819
- przyczynek do dziejów osady -
Wojkowice wzmiankowane są w 1271 roku. Parafią były z całą pewnością w 1325 roku. Z tego roku pochodzi informacja mówiąca o tym, że „ Pleban Klemens opłaca świętopietrze”.
W połowie XIV wieku wieś posiada kościół murowany p.w. św. Marcina. Połowa wsi należy do Jana Działeckiego, druga do Macieja, Andrzeja i Mikołaja herbu Nowina. Do parafii należą wioski Ujeździec Dalszy i Bliższy (Ujejśce). Dalszy posiadali Stanisław i Jan Grabowscy,. Bliższy należał do Mateusza, Andrzeja i Mikołaja, szlachty herbu Nowina. Obie wsi dają dziesięcinę snopową do Siewierza, zaś kolędę i świętopietrze do Wojkowic.
Wieś Dąbie należała do Mikołaja Dąbskiego de domo Sternbark do Jana Golańskiego, tegoż herbu i do Jana Ugieszdzkiego herbu Nowina. Z dwóch folwarków tej wsi „szła dziesięcina dla prebendy św. Jana Chrzciciela w Krakowie, kolęda zaś do Wojkowic”.
„Wieś Goląsza należała do Mikołaja Dąbskiego, sędziego ziemi siewierskiej herbu Sternbark i do Jana Golańskiego tegoż herbu. Z 6 łanów kmiecych dziesięcinę na przemian oddawano to biskupowi krakowskiemu, to plebanowi w Czeladzi, zaś z dwóch folwarków prebendzie św. Jana w Krakowie. Wreszcie wieś Malnowice (Malinowiec) należała do tych samych dziedziców co Goląsza.” W 1595 roku kościół ma patronów św. Marcina i Dorotę.
Parafia rzymsko-katolicka p.w. św. Mikołaja jest wymieniana w dokumentach źródłowych już w 1306 roku, ale prawdopodobnie jej początki sięgają drugiej połowy wieku XIII. Właśnie z 1306 roku pochodzi wzmianka o pierwszym kościele drewnianym p.w. św. Piotra i Pawła Apostołów który to został obrabowany przez najemnych żołnierzy. Pisze o nim Jan Długosz w "Liber Beneficiorum". W 1595 parafia przybynowska ma już kościół murowany.
Metryki najdawniejsze zmarłych sięgają lipca 1711 r., chrztów od 1756 zaczęte, małżeństw od 1815. Inwentarz z 1696 roku podaje, że wtedy były w parafii metryki urodzonych od 1599 r., małżeństw od 1600. Dziś ich nie ma.
Z parafią Przybynów przez całe wieki związany był Choroń, który dopiero w 1916 roku stał się odrębną parafią.
Proboszczowie parafii Olsztyn
W piątek 26 lutego 1552 r. w Piotrkowie w obecności wielu panów i prałatów, ks. Mikołaj Dzierzgowski, arcybiskup gnieźnieński i prymas, opierając się na zgodzie króla Zygmunta Augusta, wydaje dokument erekcyjny na pergaminie (69x56 cm) o treści:
„Pan Jan Ocierski, starosta olsztyński i sandecki, wielki kanclerz koronny, mieszczanie i ludność miasta Olsztyna, nadto wsie Przemiłowice, Kussiatha i Turowo, mając daleko do kościoła parafialnego we Mstowie, do którego od wieków należą, znosząc niewygodę, osobliwe w czasie zimy, nadto gdy wiele dzieci zmarło bez chrztu św., zaś starszych bez spowiedzi i wiatyku, gdy nawet miastu nie wypada nie mieć na miejscu kapłana, proszą by arcybiskup wszedł w ich położenie. Po zbadaniu prośby, ks. Arcybiskup godzi się na założenie i ufundowanie w Olsztynie kościoła parafialnego, który będzie filią Mstowa. Kościół otrzyma zabudowania i dwa łany pola.
Pierwotny, drewniany kościół dnia 1 września 1719 r. spalił się wraz z miastem.
Zgodnie z zapowiedzią tym razem wykaz księży dokonujących wpisów w księgach kościelnych parafii Koziegłówki. Wymieniam w nim nazwiska pierwszych, znanych z dokumentów historycznych księży tej parafii – zarówno tych kiedy parafia administracyjne przyporządkowana była do dekanatu siewierskiego, będzińskiego, zawierciańskiego, żareckiego - i tych z czasów współczesnych.
Pierwsza pewna historycznie informacja o istnieniu kościoła i parafii w Koziegłówkach lub Starych Koziegłowach jak je przemiennie nazywano pochodzi z 1325 roku. „Michał pleban kościoła de Cosseglow należącego do dekanatu sławkowskiego nie płaci świętopietrza”.
Pleban Michał otwiera Wykaz.
Wykaz Proboszczów prowadzących księgi parafialne Parafii Koziegłowy za baronatu koziegłowskiego, pow. siewierskiego, pow. lelowskiego, pow. będzińskiego, pow. zawierciańskiego
Na stronie internetowej Archidiecezji Częstochowskiej – vide http://kuriaczestochowa.pl/ -zamieszczony jest wykaz księży poszczególnych parafii. Niestety wykaz obejmuje „lata współczesne” a te najstarsze informacje sięgają 1934 roku.
Genealogów szczególnie interesują imiona i nazwiska księży, którzy w księgach parafii dokonywali wpisów kilkaset lat temu, z więc w czasach kiedy parafia Koziegłowy należała do Diecezji krakowskiej, kieleckiej czy częstochowskiej.
W większości przypadków prawidłowe odczytanie nazwiska dokonującego wpisów nastręcza trudności. Uznałem, że osobiste zapiski, notatki zbierane przez lata a sporządzane przy okazji „wertowania” ksiąg parafialnych, schematyzmów diecezji, poradników a także dostępnych publikacji, pozwolą taki wykaz (chociaż częściowy) sporządzić.
Poniższy – pierwszy z planowanych do publikacji - dotyczy „mojej genealogicznej” parafii Koziegłowy. Następne obejmą nazwiska proboszczów i wikarych tych parafii, w których moi wstępni rodzili się, umierali lub zawierali związki małżeńskie.
W poszukiwaniach swoich przodków dotarłem do miejscowości, w której się wychowałem. Chciałem sprawdzić, od kiedy ona istnieje, co działo się tutaj wiele lat przed moim narodzeniem, kto tutaj wcześniej mieszkał, skąd się wzięła nazwa wioski, i czy opowiadana historia o zamieszkałym w okolicy karczmarzu nazwisku Kijas była prawdziwa. W trakcie badań oparłem się głównie na księgach metrykalnych, księdze meldunkowej z lat trzydziestych XX wieku¹ i przekazach ustnych od mieszkańców. Pojedynczy akt urodzenia, małżeństwa czy zgonu nie dostarcza zbyt wielu informacji, poza danymi o rodzinie i najbliższych. Natomiast kilkadziesiąt tego typu dokumentów jest już wiarygodnym potwierdzeniem stanu faktycznego oraz interesującym źródłem wiedzy.
Z przekazów ustnych wiem, że Kijas, mógł już istnieć w XVI wieku i podobno jest umiejscowiony na włoskiej mapie z okresu Królowej Bony. Jednak pierwszą informacją jaką udało się znaleźć o istnieniu wsi Kijas to akt urodzenia Marianny Kijas w marcu roku 1801. Jej ojciec to Wojciech (łac. Adalbert) Kijas, matka - Agnieszka (łac. Agnesi) Gałuska. Jako miejsce podane jest Młyn Kijas.
Przeglądając kolejne dokumenty natrafiłem na potwierdzenie, że faktycznie żył młynarz Wojciech Kijas, rodziły się jak i umierały mu kolejne dzieci. W aktach jako zamieszkanie podane są Konopiska lub „młynarczyk w Młynie pod Konopiskami”.
Ponadto na niemieckiej mapie z roku 1802 widnieje zaznaczony młyn na rzece z nazwą Kijac.
Wpisy dot. szlachetnie urodzonych i zasłużonych dla kościoła koziegłowskiego.
Wpisy rozpoczęte w 1751 r. przez ks. Józefa Jana Kantego Cybulskiego proboszcza koziegłowskiego
Rok 1751. Umiera szlachetnie urodzona Dorota Gruszczyńska z sołtystwa Cynków
1755. Umierają Państwo Dobińscy, którzy „siedzieli na sołtystwie Siedlec”
1758. W dniu 15 lutego umiera Jan Karliński szlachcic z Kamienicy i Helena Kotwiczowa z Kamienicy. Chowano w grobie kaplicy św. Stanisława
1760 . W dniu 18 października umiera Tomasz Małachowski z sołtystwa Koziegłowy i pochowany został pod ołtarzem św. Aleksego. Tego samego roku 18 października umiera także Wincenty Sierakowski z Klepaczki parafii Poczesna. Pochowany pod kaplicą św. Stanisława
Rudnik Wielki – aktualnie gmina Kamienica Polska - od momentu powstania wsi przez ok. 260 lat zawsze należał do parafii Koziegłowy. Dopiero w 1911 roku została erygowana przez biskupa Stanisława Zdzitowieckiego nowa parafia w Starczy - wydzielona z parafii w Poczesnej. Wówczas stała tam tylko drewniana kaplica do której w niedziele i święta dojeżdżał z Poczesnej ks. Ferdynand Cichocki (pierwszy proboszcz). W 1919 r. do nowej parafii przyłączono wieś Rudnik Mały a w 1922 r. Rudnik Wielki.
Warto przypomnieć, że budowę obecnie istniejącego w Starczy kościoła murowanego rozpoczęto dopiero w 1928 roku a konsekrowano 29 września 1935 r.
Do tego czasu wszystkie dokumenty związane z faktem urodzin, ślubu lub zgonu sporządzane i gromadzone były w księgach kościoła koziegłowskiego Św. Marii Magdaleny i Bożego Ciała, parafii istniejącej już ok. 1402 roku.
Pierwotna parafia Koziegłowy od chwili powstania w XIV wieku. „tytułowała się pod wezwaniem Bożego Ciała, aby potem być pod wezwaniem św.Marii Magdaleny na który to dzień odpust w Koziegłowach ustanowiono”.
(fragment opracowania „Transporty ewakuowanych do Częstochowy w roku 1944 r. w świetle dokumentów Polskiego Komitetu Opiekuńczego”).
Polski Komitet Opiekuńczy ( PKO) został powołany w Częstochowie w celu udzielania pomocy ewakuowanym w zakresie rejestracji, ewidencji,udzielania pomocy finansowej, zakwaterowania, wyżywienia, pomocy odzieżowej, opieki lekarskiej oraz pośrednictwa pracy. PKO miał do dyspozycji 5 baraków przy ul. Chłopickiego (obóz przejściowy), biuro mieściło się przy Al. Najświętszej Maryi Panny pod nr 31. Transporty zaczęły napływać od lutego 1944 r. Pierwszy transport nadszedł z Puław 21 lutego, liczył 117 osób , w tym 59 dzieci. W marcu nadeszły transporty z Radomia (3600 osób) i Dubna przez Lublin (340 osób). W marcu zwrócono się do Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) w Krakowie o przydział leków, spodziewano się bowiem, że liczba ewakuowanych wzrośnie do 10 tys. Po wybuchu powstania w Warszawie krakowska Rada Główna Opiekuńcza (RGO) - już w połowie sierpnia ! – przewidywała, że w Częstochowie pojawi się nowa fala uchodźców, a jej liczebność oszacowano na 500 tys. osób. Niemcy starali się wysyłać wszystkich ewakuowanych na roboty w głąb Rzeszy za pośrednictwem Urzędu Pracy (Arbeitsamtu) działającego przy ul. Jasnogórskiej 8/10. W związku z napływem wysiedlonych z Warszawy (pierwszy transport z Pruszkowa liczący 7200 osób odnotowano 13 sierpnia 1944 r.) zaszła konieczność utworzenia na stacji kolejowej punktów żywienia. W dokumentacji PKO (znajdującej się dziś w Archiwum Państwowym w Częstochowie) odnotowano wszystkie transporty - wraz z podaniem ilości ewakuowanych oraz miejsc przeznaczenia: Rzesza, Wiedeń, Nysa, Oświęcim, Opole, Włoszczowa, Sędziszów, Koniecpol, Wrocław, Kielce, Mszana Dolna. 17 IX 1944 r. transport z Pruszkowa liczący 2700 osób skierowano do miejscowości (stacji) Złoty Potok - por. artykuł Adama Korczyńskiego http://www.janow.pl/?s=a&t=1&m=&i=2900
Szukając korzeni mojej rodziny, wiele lat gromadziłem informacje pośrednio lub bezpośrednio dotyczące Rudnika Wielkiego k/Częstochowy, gmina Kamienica Polska.
Uznałem, że fakt ich posiadania jest dobrym pretekstem do podzielenia się zebraną wiedzą z tymi, którzy chcą poznać historię Rudnika, z tymi których pochłonęła pasja genealogii i tymi których korzenie wywodzą się z moich stron.
Rudnik Wielki do tej pory nie doczekał się własnej monografii lub opracowania opartego na rzetelnych, historycznych źródłach. Może poniższy tekst stanie się przyczynkiem do opracowania czegoś obszerniejszego traktującego o pierwszych latach tworzenia i powstania mojej rodzinnej miejscowości. Spróbuję w jednym miejscu zebrać wiedzę o Rudniku rozproszoną w kilkunastu opracowaniach naukowych. Liczę także na pomoc „znawców tego terenu”, którzy podpowiedzą, zasugerują, wskażą inne nieznane mi materiały historyczne.
Ustalenie właściwych koligacji rodzinnych to żmudny, wieloletni proces poszukiwania właściwych dokumentów. Okazuje się, że można rodzinną genealogię otrzymać niejako „na tacy” - w postaci wyciągów z akt cywilnych przygotowanych na potrzeby procesu sądowego. Taki dokument zachował się w archiwum rodzinnym Michaliny Franciszki Kuśnierczyk, córki (z drugiego małżeństwa) Franciszka Kuśnierczyka, wójta gminy Kamienica Polska. Chodzi o pismo adwokata Stanisława Gawrońskiego z Częstochowy (adres: al. Najświętszej Marii Panny 62), pełnomocnika Moniki Cianciary, do Sądu Grodzkiego w Częstochowie. Monika Cianciara wystąpiła jako powódka w sprawie działów po zmarłych Franciszku i Florentynie Kuśnierczykach (swoich rodzicach). Wartość spadku oceniono w latach 30. XX w. na 7 tysięcy złotych. Były to: 1) działka gruntu wielkości pół huby z domem i zabudowaniami gospodarczymi sąsiadująca z gruntami Fazana z jednej i gruntami spadkobierców Józefa Świerczyńskiego z drugiej strony, 2) działka lasu o powierzchni 2 mórg i 150 prętów 3) działka gruntu o powierzchni 3 mórg i 62 prętów między gruntami Jana Cianciary oraz Zygmunta Walenty i spadkobierców Józefa Walenty 4) działka gruntu o powierzchni 2 mórg położona miedzy gruntem Józefa Zajdla i Jana Cianciary, 5) osada włościańska Wanaty o powierzchni 9 mórg 153 prętów.
W Pamiętniku Komitetu Rodzicielskiego przy Państwowym Gimnazjum i Liceum Traugutta w Częstochowie z 1938 roku znaleźliśmy bardzo ciekawy artykuł ówczesnego dyrektora tej szkoły Antoniego Artmtiaka o najstarszych księgach metrykalnych w Częstochowie.
Artykuł można przeczytać w naszej bibliotece.
Z treści postów wynika, że wielu początkujących członków naszego Towarzystwa ma problemy z ustaleniem przynależności danej miejscowości do parafii i odwrotnie. Trudność wynika z faktu, że na przestrzeni dziejów ta sama miejscowość kilka lub kilkanaście razy zmieniała przynależność do parafii.
Jakiś czas temu - dla własnych celów - stworzyłem w Excelu dość pomocne narzędzie zawierające wykaz miejscowości z podziałem na Województwa/Gubernię, Obwód/Prowincję, Powiat, Gmine, Parafię, Dekanat itd. Przyznam, że szczególną uwagę poświęciłem parafiom w których prowadziłem lub zamierzałem prowadzić moje poszukiwania.
Praca nie jest pełna, ale materiały dot:
są moim zdaniem zindeksowane rzetelnie.
Udostępniając to „narzędzie” zainteresowanym, pozostaję nieskromnie w nadziei, że skorzystacie z tej pracy a sortując dane w dowolnej konfiguracji, zaoszczędzicie chociaż odrobinę tak cennego czasu.
Plik do pobrania w Bibliotece.
Huras Florian