Kowal Jan Lipiński

1843 – Jan Brzęczek – kowal ręczny, lat 36 – Praszczyki
1843 – Józef Brzęczek – cajniarz (cajniarnia - średniowieczna huta lub kuźnia, w której wyrabiano sztaby żelazne za pomocą kucia młotem; kleparnia), lat 24 – Praszczyki
1843 – Franciszek Buchwald – majster profesji kowalskiej, lat 42 – Kostrzyna
1843 – Michał Kubat – kowal, lat 33 – Cyganka
1843 – Karol (syn Karola) Hęd(?) – kowal fabryczny, lat 23 – Praszczyki (Tr.M.48/1843)
1843 – Karol (ojciec Karola, nie żyjący już) Hęd – kowal przy fryszowni - Praszczyki
1830 – Jan Rykter – profesji kowalczyk, lat 23 - Krzepice
1830 – Ignacy Werk – profesji kowalskiej, lat 27 – Krzepice
1827 – Marcin Borecki – kowal - Starokrzepice
1827 – Jan Wiśniewski – kowal, lat 32 – Kuźniczka
1829 – Piotr Kierat – Kowal, lat 32 - Podłęże
1832 – Jan Borecki – majster kowal, lat 32 - Starokrzepice
1840 – Wojciech Mizik – kowal, lat 40 – huta Kostrzyna
1840 – Piotr Kierat – kowal, lat 43 – Kostrzyna
1841 – Jan Wieczorek – kowal, lat 45 - Kostrzyna
1841 – Karol Borecki – majster kowal, lat 28 - Dankowice
1842 – Walenty Wiecha – Majster kunsztu kowalskiego , lat 27 - Starokrzepice
1831 – Józef Rychter – Majster kowal, lat 36 - Krzepice
1835 – Jan Karasiński – czeladnik profesji kowalskiej, lat 24 - Krzepice
1837 – Jan Hawuła – Kowalczyk, lat 20 – Iwanowice
1837 – Wincenty Wilhelm Siejeński – majster kowal, lat 22 – Jaworzno
1838 – Józef Pietrzak – czeladnik profesji kowalskiej, lat 26 – Cyganka
1839 – Jakub Radzioch – czeladnik profesji kowalskiej, lat 33 – Aleksandrów

Oczywiście ma Pan rację, kowal to zawód dziedziczny, ale nie tylko ze względu na kuźnię. Kowal należał na wsi do osób szanowanych, bo przecież wykonywał nie tylko te prace, które się dziś z tym zawodem kojarzą najbardziej: podkuwanie koni, produkcja i naprawa narzędzi rolniczych czy okucia wozów i sań, ale także krzyże cmentarne i przydrożne, zamki drzwiowe i zawiasy, także przedmioty ozdobne. Kowal był często także znachorem i powiedzenie:" konie kuje, zęby rwie" stąd się właśnie wzięło. Kowale byli także oskarżani o kontakty z diabłem, chyba ze względu na wciąż palący się ogień, okopcone ściany kuźni i zapach, charakterystyczny dla węgla drzewnego (koks pojawił się niedawno). Po zmroku do kuźni bano się chodzić, a trzeba było iść za wieś, bo kuźnie stały na uboczu ze względu na częste pożary. No i trzeba dodać, że kowalstwo było zawodem popłatnym, o wiele bardziej niż rolnictwo.
W mojej rodzinie kowalstwo jest zawodem dziedzicznym, choć chyba na mnie się ta dziedziczność skończy. Kowalem był Tomasz Kurzacz z Truskolas (15.12.1820 - 18.12.1893), mój pradziadek. Dziadek Franciszek Kubat z Cyganki też miał kuźnię, choć porzucił ten zawód i został giserem, kowalem był mój Ojciec, Franciszek Kubat, urodzony w Przystajni w 1908 roku i choć kuźnię miał najpierw w Warszawie, a potem w Urlach, też się chyba zalicza do kowali regionu częstochowskiego. Mój Ojciec otrzymał nawet tytuł kowala-artysty, za pracę przy odbudowie Starego Miasta. Znakomitym kowalem był Stanisław Kurzacz, urodzony w Truskolasach, wnuk wspomnianego Tomasza, pracownik Pracowni Konserwacji Zabytków O/Wilanów. Jego dziełem jest połowa bramy w obecnym Ministerstwie Kultury. Jedna połowa zachowała się po wojnie, drugą trzeba było dorobić. Tylko Stasiek mógłby dziś powiedzieć, która jest oryginalna, niestety zmarł chyba w 1984 roku..

Moi pradziadowie byli kowalami we wsi Zajączki (wtedy jeszcze par. danków)
Jan Elijasiński(1827-1894 Zajączki)
Franciszek Swoboda(jego zięć)(1853Ponoszów 1921 Zajączki)
Kużnia stała w środku wsi Zajączki(nadal stoją tam jej resztki!)

załącznik akt zgonu Jana Elijasińskiego kowala z Zajaczek rok 1894.

to akt urodzenia córki Fr,Swobody kowala z Zajączek rok 1882

kolejny mój przodek kowal
Julian Masek ,przybył do Lipia z wsi Kotórz(opolskie) i pracował jako kowal w Lipiu
załącznik slub Juliana z moja praprababcia(jej 2-gi mąż to w/w Fr,Swoboda)
rok 1868.

Pozornie wydaje się, że kowali w regionie częstochowskim jest zbyt dużo, jak na tamte czasy, a jednak na pewno było ich jeszcze więcej. Jak wspomniałem w poprzednim wpisie, zawód kowala był intratny, toteż kowal majster niechętnie wyzwalał swoich czeladników, aby się usamodzielnili. Nie dotyczyło to oczywiście najbliższych. Taki nie wyzwolony czeladnik często stawał się kowalem wędrownym tzw. partaczem. Tych pewnie w żadnych archiwach nie ma. Dodatkowo byli jeszcze kowale dworscy, którzy oprócz kowalstwa wykonywali inne prace na zlecenie właściciela majątku, byli stelmachami, kołodziejami, rymarzami itp. Ot, takie "złote rączki". A czy było ich za dużo? Niedaleko Urli, gdzie mieszkam, jest miejscowość Liw, miasteczko, leżące kiedyś na granicy polsko-litewskiej. Otóż kroniki liwskie donoszą, że w Liwie było w XVII wieku (roku nie pomnę) 42 kowali!
Znalazłem jeszcze jednego kowala w Cygance. W roku 4 stycznia 1836 urodziła się Emilia Rozalia Kubat, córka Andrzeja Kubata, kowala.
Na temat kowalstwa mógłbym pisać jeszcze długo, ponieważ ten temat jest mi bliski. Pozdrawiam wszystkich serdecznie.