Analizując dokumenty związane z lokacją rodzinnej wsi Rudnik Wielki utknąłem na zdaniu:
”Za zgodą biskupa Denisza (sołtys) miał osadzić 8 kmieci na półłankach i wykarczować pola pod folwark”
Wyczerpawszy możliwości uzyskania satysfakcjonującej mnie, jednoznacznej odpowiedzi, proszę szanownych forumowiczów o wskazanie jaką powierzchnię miał półłanek. Proszę pamiętać, że mamy rok 1628.
Małe sprostowanie, nieistotne w sprawie ale ważne dla zasady. Jedna litera wprowadza zamęt. Oczywiście sołtys nazywał się Jan Denisz biskupem był Bernard Maciejowski.Przepraszam
Za zgoda biskupa [krakowskiego - wówczas był nim Marcin Szyszkowski] - [Aleksander] Denis vel Denisz [Walerian Trepka pisze o nim 'Dynis' i nazywa Murzynem z racji francuskiego pochodzenia i zapewne śniadej cery - odmawia mu prawa używania tytułu szlacheckiego; Zygmunt Wdowiszewski twierdzi,że Denis miał od 26 kwietnia 1609 r. zgodę biskupa Piotra Tylickiego na używanie herbu własnego Denis] wójt koziegłowski, od 1606 r. właściciel Jastrzębia i dzierżawca kilku kuźnic. jego żoną byla Ewa Bieńkowska [Trepka twierdzi,że wcześniej nosiła nazwisko Rudnicka, czyżby od Rudnika Florianie? Oto zagadka!] Synowi Denisa - Janowi powierzono wytrzebienie lasów i osadzenie chłopów w Rudniku nad Kamieniczką - od młyna zwanego Odrzywół do miejsca zwanego Kolisko aż do Kozłowego Stawu.
Ta topografia jest Ci znana. Sadzę,że z powodu ukształtowania terenu i niekorzystnych warunków nie dało się osadzić chłopów na pełnych łanach.
„Przed 1618 rokiem kardynał B. Maciejowski zezwolił Juliuszowi Bużacereni, Włochowi, posesorowi sołectwa w Siedlcu, na założenie w pobliżu pól sołtysich nad rzeka Kamieniczką wsi Rudnik i osadzenie tam 10 chłopów. Lokacja nie udała się i w 1618 inicjatywę lokacyjną przejął (za zgodą b-pa) Jan Denisz s. Aleksandra wójta koziegłowskiego, który miał osadzić 8 kmieci na półankach i wykarczować pola pod folwark”.
Tyle Słownik miejscowości księstwa siewierskiego opr. Zbigniew Noga Katowice 1994.
Zgoda, że nie mógł być to biskup Maciejowski bo ten zmarł 19 stycznia 1608 roku. Z tego wniosek, że Bużacereni taką zgodę na lokację otrzymał najpóźniej w 1608 roku. W latach 1616-1630 biskupem był oczywiście Marcin Szyszkowski. Zawsze byłeś dla mnie guru i za to ściskam, ale w dalszym ciągu nie wiem jaką te ....... półłanki miały powierzchnię.
Huras Florian
Może się mylę, ale moim zdaniem półłanki to po prostu pół łana. Znalazłem stronę, na której autor podaje tak jak ja, że półłanek to pół łana - (
www.miedzychod.pl/content.php?cms_id=64&lang=pl&p=p6
). Wielkość łana wahała się od ok. 15 do aż 24 hektarów.
Właśnie ta rozbieżność od do (dlaczego tak duża i czym uzasadniona?) spowodowała,że poprosiłem o pomoc.
Podałem datę 1628 bo wydaje mi się to ważne.W różnych okresach podaje się różną wielkość.
Materiały w jakich szperałem wyjaśniają,że łan (z łaciskiego laneus),była to od XIII wieku jednostka miernicza używana dla określania rozmiarów podstawy uposażenia osadzanego na wsi na prawie niemieckim. Obszar jednego łana dzielił się pierwotnie na zagony a te z kolei na skiby. Należy pamiętać podając przeliczniki, że łan czy morga inną wielkość miała w wiekach od XIII do początków XIX, zaś inną w XIX, tym bardziej, że powszechnie kojarzy się dzisiaj morga wyłącznie z powierzchnią ok. 0,56 ha.
Od 1813 roku kiedy to oficjalnie zastąpiono łan pojęciem hektar a morgę arem wszystko jest jasne.
Rozróżniano łan mniejszy który liczył 30 mórg tj. ok. 17,95 hektara oraz łan większy liczący 48 morg (ok.24,2 hektara). A jak było w 1628 roku ????.
Czy popełnimy duży błąd jeśli stwierdzimy, że osadzeni na półłankach otrzymali wówczas po ok. 10 współczesnych hektarów ???.
Huras Florian
Autor
