Do wglądu akt dzierżawy wieczystej z 1845r

Działo się we Wsi Przystayni w Okręgu Częstochowskim sytuowanej w zamieszkaniu dworskim dnia trzynastego (dwudziestego piątego) lutego roku tysiąc osiemset czterdziestego piątego.-


Przede mną Ignacym Budrewiczem Rejentem Kancelarii Okręgu Częstochowskiego w Guberni Warszawskiej w mieście Częstochowie w domu naszym pod liczbą 81 przy ulicy Targowej mieszkającym i urzędującym, a tu na wyraźne żądanie przybyłym w przytomności świadków niżej wyrażonych stanąwszy osobiście, Xawery Paciorkowski Dziedzic Dóbr Przystayni z przyległościami w Okręgu Częstochowskim sytuowanej w Wsi Przystayni zamieszkały i zamieszkania prawne sobie obierający z jednej, a Antoni Kunert w Nowym Folwarku w Krysie (Kreis) Olawskim, (wymowa Ohlau to Olau) kraju pruskim, mieszkający, zaś zamieszkanie prawne do tego aktu tu w wsi Przystayni sobie obierający z drugiej strony.


Stawiający z osobnych z nami, zdrowi na siłach umysłu i do działań urzędowych uprawnieni jawnie i dobrowolnie zeznali, iż zeznający zawierają pomiędzy sobą kontrakt wieczysto dzierżawny w osnowie następującej:


Artykuł pierwszy


Xawery Paciorkowski Dziedzic Dóbr Przystayni wypuszcza współczyniącemu Antoniemu Kunert w wieczystą dzierżawę gruntu pod numerem siedemdziesiąt pięć morgów piętnaście, a pod numerem siedemdziesiąt siedem morgów trzydzieści lasu pod temi samemi numerami morgów cztery i pół tudzież pastwiska morgów cztery i pół miary magdeburskiej na nowo zakładającej się kolonii tu w Wsi Przystayni.


Artykuł drugi


Za prawo wieczystej dzierżawy nieruchomości tych Wieczysto Dzierżawca obowiązany zostaje zapłacić Dziedzicowi tytułem wkupnego rubli srebrnych sto sześćdziesiąt dwa, a ponieważ zapłacił już do rąk Dziedzica rubli srebrnych sto czterdzieści osiem przeto z takowych przyczyn kontynuowany zostaje akt ten, zaś rubli srebrnych czternaście obowiązuje się zapłacić do niedzieli siedemnastego lutego ( pierwszy marca) roku bieżącego, a to pod przepadkiem dziś zaliczonych sto czterdzieści ośmiu rubli i przejęciem zabudowań na własność Dziedzica, o które w żadnej drodze dochodzenie służyć mu nie może.


Artykuł trzeci


Oprocentowany za wkupno ugodzony Wieczysto Dzierżawca obowiązanym zostaje opłacać corocznie Dominio Przystayni czynszu wieczystego dzierżawnego po rubli srebrnych szesnaście i kopiejek dwadzieścia w dwóch rocznych, półrocznych ratach mianowicie pierwszego czerwca i pierwszego grudnia uważając dla rachuby polskiego kalendarza, a to pod exekucją (egzekucją) administracyjną lub dominalną w czem wybór Dziedzicowi pozostającą. Gdyby zaś Wieczysto Dzierżawca był w tym spłacaniu na zawsze czynszu wieczysto dzierżawnego, a to procentu pięć od sta możen to będzie dopłacić, z tego więc względu od opłaty czynszu takowego on sam, jego sukcesorowie i następcy w końcu pozostaną, jednak prawo to u kogo spłacał czynsze każdemu w szczególności służyć może nie tylko wszystkim razem w ogólności. I aby w cenie gruntów w Wsi Przystayni i to monetą trzymającą kurs w kraju mającą z wyłączeniem wszelkiej ? monety ? by ta taki sam kurs jako i srebrny miała.


Artykuł czwarty


Wieczysto Dzierżawca obowiązany zostaje tak jak i inni koloniści opłacać z nabytych przez siebie nieruchomości wszelkie podatki skarbowe przynależne i abo też wszelkie powinności oraz ciężary pod jakimkolwiek będą nazwiskiem, które dziś istnieją lub w przyszłości istnieć mogą jak nie mniej zostaje w obowiązku przykładać się wspólnie do utrzymywania w dobrym stanie dróg i mostów tudzież wypłacać proboszczowi miejscowemu wspólnie z innemi kolonistami, w stosunku nabytego przez siebie gruntu rubli srebrnych sześćdziesiąt trzy i kopiejek pięć, jako też oddawaniu temuż proboszczowi żyta korcy czternaście i owsa korcy czternaście, w to łącznie z gruntami dominalnemi dotąd nierozprzedanemi, opłaty a tak też niniejszym artykułem objęte jak również czynsz wieczysto dzierżawny obowiązanym zostaje Wieczysto Dzierżawca uiszczać od daty podpisania niniejszego kontraktu i obowiązkom tym poddać się solidarnie bez odwołania się do wspólnych okupników.


Artykuł piąty


W przypadku zbycia osady tej przez dzisiejszego nabywcę, która też pod żadnym względem, ani też pozorem nastąpić nie może bez wyrażonego na piśmie zezwolenia Dziedzica, po uzyskaniu czego i abo też po wypłaceniu najsampierw dziesięciu procentu od sumy szacunkowej, za kwitem prywatnym Dziedzica może to nastąpić, żadnych nie wprzód dopóki Dziedzic wszystkich gruntów przez siebie do zbycia oznaczonych nie wyprzeda, w razie zaś spadków na osoby w linii prostej lub w podziale laudemium żądane nie będzie.


Artykuł szósty

Propinacja wszelkich trunków krajowych lub zagranicznych lub w miejscu wyrabiać się mogących i abo też rybołówstwo i polowanie na całym terytorium Dóbr Przystajni należy wyłącznie do Dziedzica, gdyby jednak Wieczysto Dzierżawca życzył sobie być szynkarzem trunków dworskich dozwolone mu to zostanie, za co w nagrodę dane sobie mieć będzie tytułem wstawnego dwudziestą pierwszą baryłkę na wyszynk danego trunku krajowego lub zagranicznego, koncens jednak od szynku przez niego utrzymywać się mogącego lub inne stąd wyniknąć mogące opłaty skarbowe sam z własnej kieszeni poniesie, z tego więc względu Wieczysto Dzierżawca nie może pod żadnym pozorem obcych trunków krajowych jak i zagranicznych na terytorium Przystayni podnosić, a to pod karą policyjną jak i nie mniej zapłaceniem za każdą kwaterkę podniesionego trunku po kopiejek dziewięćdziesiąt, oprócz tego trunek defraudowany zabranym zostanie. Na przypadek jednak niespodziewany, gdyby propinacja przypaść miała na własność kolonistom, w takim razie Wieczysto Dzierżawca z każdej przez siebie nabytej chuby (huby) gruntu obowiązanym zostaje opłacać corocznie do Dominium Przystayni po rubli srebrnych osiemnaście a to oprócz czynszu wieczysto dzierżawnego i innych jakichkolwiek bądź opłat jedynie tylko szczególnym tytułem wynagrodzenia za propinację.







Artykuł siódmy



Na gruncie przez siebie nabytym obowiązanym zostaje Wieczysto Dzierżawca wystawić zabudowania gospodarskie własnym kosztem w przeciągu lat trzech wedle zasad budownictwa krajowego, po dokonaniu czego obowiązany także w rok jeden po wybudowaniu zapewnić budynki te w towarzystwie ubezpieczeń, a gdyby zaś tego nie uczynił wójt miejscowej gminy mocen to będzie uskutecznić kosztem Wieczysto Dzierżawcy, a koszta te drogą administracyjną mocen jest ściągnąć – w przeto zaś od ubezpieczonych zabudowań jedynie tylko samego Wieczysto Dzierżawcy czy żyć będzie bez żadnego regresu od Dziedzica.







Artykuł ósmy



Jeśli by przy kolonii też szkółka miejscowa i to za pozwoleniem Rządu zaprowadzona być mogła na takową Dziedzic przeznacza pół chuby (huby) gruntu na którym Wieczysto Dzierżawca wspólnie z Gminą mocen będzie wystawić Dom Szkolny własnym kosztem, utrzymanie zaś nauczyciela i tym podobne wydatki do kolonistów należeć będą.







Artykuł dziewiąty



Wieczysto Dzierżawca ze swemi sukcesorami i następcami obowiązanym zostaje w każdym punkcie bydz (być) posłusznym Dominio Divecto i stosować się do przepisów praw policyjnych oraz wszelkich urządzeń krajowych lub nadal przez Rząd ustanowić się mogących, a nadto bez wiedzy Dziedzica i Wójta Gminy obcych ludzi nie przetrzymywać. Jeżeli by zaś Rząd jakie władze gminne miał postanowić i etat dla tych oznaczyć przeto Wieczysto Dzierżawca za wszelkie składki i wydatki na ten przedmiot oznaczyć się mogące w stosunku nabytego przez siebie gruntu obowiązany jest z własnych funduszy ponosić.







Artykuł dziesiąty



Wieczysto Dzierżawca obowiązany jest wspólnie ze wszystkiemi współkolonistami



pilnować całości posiadanych przez nich gruntów, aby te przez nikogo narażonemi nie były, bo lubo Dziedzic oddaje Wieczysto Dzierżawcy grunt przez niego nabyty wspólny ? przenieść na przyszłość co do tego przedmiotu z jednej ? ? jak również do żadnych kosztów z źródła tego wyniknąć mogących należeć nie będzie. Inwentarze swe na gruntach własnych lub pastwiskach wspólnych jeżeli takowe Wieczysto Dzierżawca od Dziedzica nabędzie pasać mu tylko wolno na dworskich zaś pod żadnym względem prawo to służyć mu nie może jak również nie może żadnych szkód w polach czyichkolwiek ani sam ani przez swych ludzi dopuszczać się, po przekonaniu czego ulegnie karze jaka przez Wójta Gminy miejscowej wymierzona będzie, a to bez wszelkiego odwołania się do jakiejkolwiek bądź władzy. Zabrania się także prawa Nabywcy czynienia wszelkich szkód w sadach Dziedzica lub współkolonistom ich również pasania bydła, zbierania gałęzi oraz zbierania kolek i rwania wrzosów.







Artykuł jedenasty



Jeżeli by w gruncie wieczysto dzierżawnym mógł się znajdować budynek jaki dawny włościański ten powinien pozostać do użytku włościanina lub Dziedzica do lat trzech bez żadnego wynagrodzenia.







Artykuł dwunasty



Wszelkie korzyści z drzewek owocowych przy drogach nasadzić się mogących należą wyłącznie do Dziedzica.







Artykuł trzynasty



Zastrzega sobie Dziedzic iż w razie znalezienia w gruncie wieczysto dzierżawnym jakich kruszyw lub innych minerałów, ażeby na wydobywanie tych jako i jego Sukcesorom i następcom pod żadnym wzbranianiem nie było, jednak za wynagrodzeniem szkód jakie by w gruncie tym przy kopaniu go okazać się mogły lub udzieleniem Wieczysto Dzierżawcy w to miejsce odpowiedniego gruntu.







Artykuł czternasty



Na przypadek gdyby Wieczysto Dzierżawca życzył sobie założyć jakąkolwiek fabrykę albo też wystawić młyn wietrzny i tym podobne inne fabryki lub prowadzić inny proceder oprócz gospodarstwa rolnego winien na to poprzednio uzyskać pozwolenie Dziedzica gdyż inaczej w żadnym względzie wykonać tego niech możen.







Artykuł piętnasty



Wolność łamania kamieni na budowle miejscowe, na reperację dróg i mostów, branie gliny i piachu pozostawia się kolonistom na ich własną potrzebę w Gruncie Dominialnym i w miejscach przez Dziedzica wskazanych.







Artykuł szesnasty



Koszta kontraktu niniejszego, opłata stempli, wyjęcie wyciągu głównego oraz wniesienie kontraktu tego do księgi wieczystej za udzielić się mającym oddzielnie pełnomocnictwem Wieczysto Dzierżawca obowiązanym jest ponieść z własnych funduszów.







Artykuł siedemnasty



W przypadku sprzedaży tej osady zastrzega się pierwszeństwo kupna na rzecz Dominium jednak za taką sumę jaką kto inny mógłby oferować.







Artykuł osiemnasty



Wreszcie strony pomiędzy sobą czyniące zrzekają się wszelkich wybiegów naprzeciw niniejszemu kontraktowi, a to pod exekucją (egzekucją) z tego aktu wynikającą. Żądają ażeby dla każdej strony był wydany wyciąg w formie do wykonania potrzebny a od pierwszego wyciągu stempel w cenie rubla jednego i kopiejek trzydziestu pięciu złożony bydź (być) winien. Po czem akt niniejszy w przytomności Wojciecha Sange Sztygara Fabryk Rządowych Pankowskich i Fryderyka Rysch Werkmajstra przy tychże fabrykach obydwóch w Wsi Pankach zamieszkałych jako świadków pełnoletnich wyłączeniu prawnemu nie podległych, język polski i niemiecki przekładających po wyraźnem przeczytaniu i zdania na język niemiecki przetłumaczeniu, a z tego ostatecznemu zrozumieniu dobrowolnem przyjęciu stanowiący wraz z świadkami i mną Rejentem podpisali.







Xawery Gryf Paciorkowski



Antoni Kunert



Sange Wojciech - Świadek



Friedrich Risch - Świadek



Ignacy Budrewicz -Rejent

Panie Robercie,

dziękuję za możliwość obejrzenia autografu mojego pra-pra-pra dziadka:-)
Friedrich Risch vel Fryderyk Ryś, podpisany pod tym aktem jako świadek to właśnie on.

Mieszkał w Pankach i pracował w hucie jako "werkmeister" przy Zakładach Rządowo-Górniczych w Pankach.

Pozdrawiam

Joanna