Mlyny i mlynarze - okolice Czestochowy

Postanowilam zalozyc odrebny watek poswiecony mlynom i mlynarzom z okolic Czestochowy.

MSTOW - "Powszechny Dziennik Krajowy" z 9 III 1830 r., w N° 67, na s. 2, wspomina o mlynie wodnym w miescie Mstowie. Jego wlascicielem byl Kazimierz PYTEL. Sad Pokoju w Czestochowie wyznaczyl mu termin uregulowania hipoteki na dzien 17 VI 1830r. Moze w AP zachowaly sie jakies dokumenty. Sprawdze tel.
____________
AF

Dziś Kacze Błoto. Ciekawe miejsce. Wystarczy za przejazdem kolejowym w Poraju skręcić w prawo w ul. Zieloną i jechać przez las.
[W nieistniejącym dziś barze "Ranczo" odbywały się znakomite potańcówki].

W aktach metrykalnych parafii Borzykowa (Lysiny), Malogoszcz, Jedrzejow, Oksa i Maluszyn (Silniczka) mlynarzami sa niejacy Wojarscy.

Młyny z LWK 1789 r , Starostwo Kłobuckie
( opis młynów w wersji oryginalnej)

1. Folwark Zagórze;
Za dworem staw z groblą, mostem i upustami,… Dalej staw drugi z groblą, mostem,upustami i młynem przy wsi.

Młynarze wymienieni w powinnościach
Franciszek Parolczyk,
Błażej Wierusz vel Zielonka

2. Folwark Zakrzew;
Młynów do tego folwarku trzy:
1. Kwiatkowskiego, z groblą i upustem, gontami pobity, przy którym stodoła z chlewikami, snopkami poszyte.
2. Tałaja, nazwany, z groblą i upustem, gontami pobity, przy którym stodoła z chlewikami, pod snopkami
3. Młyn Gruca, z groblą i upustem tudzież stodołą, przez WJM ks. prałata kłobuckiego zatradowany

Młynarze wymienieni w powinnościach;
Leon Kwiatkowski
Katarzyna Tałayka wdowa
Jan Gruca


3. Folwark Łobodno
Przy tej wsi młyn jeden, z stawem, upustem, groblą i stodołą młynarską.

4. Folwark Ostrow
Młyn jeden Morgi zwany, upustem, groblą tudzież stodołą młynarską, gontami pokryty
Drugi młyn, Piotra Korkusa, groblą, upustem tudzież stodołą młynarską, gontami pokryty.

Młynarze wymienieni w powinnościach;
Jacek Morga
Piotr Pełka

5. Folwark Miedzno
Młyny do tego folwarku dwa;
1. Tałaja, z upustem groblą i budynkami młynarskimi, deskami pobite.
2. Skowrona, z upustem groblą, stodołami, chlewami, słomą pokryty.

Młynarze wymienieni w powinnościach;
Wojciech Tałay
Marcin Skowron


6. Folwark Łojki
Młynów dwa do tego folwarku należy:
1., zwany Łojkowski, mający izbę z komorą, stodołkę, chlewiki snopkami poszyty,na pomiernym stawie z groblą i upustem.
2., zwany Blachownia, budynek nowy z izbą i komorą, deskami pokryte, stodołka i chlewik nie dokończone, na pomiernym stawie z groblą i upustem.

Młynarze wymienieni w powinnościach;
Tomasz Błogowolski
Błażej Puchalski

7. Folwark Wrzęcyca
Młynki 2 na sadzawkach

8. Folwark Grodzisko
Młyn przy tej wsi, o 1 kole, deskami pokryty

Młynarze wymienieni w powinnościach
Jakub Mika

9. Folwark Biały Królewskiej
Młynek o 1 kole na strudze przy stawku z budowlą młynarską

10. Folwark Kocin
Młyn do wsi na rzece Warcie, z groblą i 2 upustami, deskami nakryty, przy którym budowle młynarskie.

Młynarze wymienieni w powinnościach
Walenty Zaiączkowski

"Gazeta Warszawska" z 8 (20) Marca 1880 r., N° 63, s.5:

KAMYK A.B.C, Stara Borowna inaczej Kuznica Kiedrzynska, folwark Wladyslawow, a takze mlyn wodny przezwany mlynem w Kamyku, ze wszystkimi przyleglosciami, w powiecie Czestochowskim polozone (...)

"Gazeta Warszawska" z 20 Marca (1 Kwietnia) 1884 r., N° 75, s. 5:

Folwark i wies Konopiska, tudziez mlyn PAJAK, KIJAS i KOTARA zwane, razem z lasem w obrebie tych dobr znajdujacych sie, jak niemniej z pustkowiami do dobr tych nalezacymi to jest Waleszczyk, Pietrak, Patys, Wygoda i Kuznica. Do tych dobr naleza: folwark Polysz, oraz osady Pila Wodna, osada Kijas, mlyn Kotara, mlyn Pajak, osada Postoj graniczny, oraz osada karczomna na Wygodzie i Ignacewie i Korzaku, a takze folwark Wyczolki majacy zalozona osobna ksiege wieczysta, z przyleglosciami i przynaleznosciami, w pow. Czestochowskim, gub. Piotrkowskiej polozone.
____________
AF

Młyny z LWK 1789 r , Starostwo lelowskie
( opis młynów w wersji oryginalnej)

1-wszy, pod Dzibicami Krzysztofa Błacha za osobnym przywilejem
JKM.
2-gi, Piotra Pałęgi, także za przywilejem JKM
3-ci, tegoż Piotra Pałęgi za przywilejem JKM ( jest to młyn zwany
Balin lub Bałka)
4-ty, pod Staromieściem, Czyzowski zwany
5-ty, tamże Oczko zwany
6-ty, młyn pod zamkiem, o 3 kołach nazwany Wielki Młyn. Ten lubo
do propinacyi starościńskiej przyłączony
7-my, Grzybów zwany, na grontcie zamkowym

Młyny za przywilejem
Na rzece Szczerbnicy 2 w posesyi Piotra Pałęgi
Trzeci na tejże rzece w posesyi ucz. Krzysztofa Błacha.

Ponieważ JW. starosta wiele ekspensuje na utrzymanie wody na młyny idącej, corocznie naprawiając groble, upusty, przeto nakazujemy, aby mieszczanie lelowscy i przedmieszczanie w młynach starościńskich myłli, nie gdzie indziej.

Skoro watek się już zainicjował, będzie odtąd forum i skrzynką kontaktową. Ciekawe, ile obiektów uda się zarejestrować.

Młyny wodne na terenie starostwa olsztyńskiego – rok 1631

Poczesna – na Warcie
Własna – na Kamienicy
Dźbów – na Jarzecznicy (Konopce)
Rększowice – na Rększowiczance
Radzionków – na stawie
Wierzchowisko – na stawie
Mirów – na Warcie
Lepisz – na Warcie
Borowy – na stawie
w Częstochowie:
- na Warcie
wójtowski – na Warcie
w Przyrowie:
- na Wiercicy
- wójtowski – na Wiercicy

(Źródło: K.Nabiałek, Starostwo olsztyńskie...., s. 235 )

1873 - Gnaszyn - właściciel: Stanisław Wojtaszewski

Gampfowie w Kopcu k. Białej oprócz papierni mieli także młyn, bo w spisie inwentarza jest młynek do kaszy oraz łóżko dla młynarza.

Gampfowie w Kopcu k. Białej oprócz papierni mieli także młyn, bo w spisie inwentarza jest młynek do kaszy oraz łóżko dla młynarza.

Obszar Częstochowy

1564 - Młyn królewski u ujścia Konopki do Stradomki na stawie zwanym królewskim (S.Krakowski, Stara Częstochowa, s. 168)

Młyn Pilny na Stradomce w okolicy drogi do Kawodrzy (S. Krakowski, Stara Częstochowa, s. 170)

Młyn Bernatowizna nad Wartą

Młyn Dąbie

Młyn Deptak Kaspra Benduskiego (F.Sobalski, Szkice i materiały, s. 114)

Młyn Ginsberga i Kohna

Młyn Kurlanda

Młyn Piltza


Młyn Sajfryda ( od 1899) przy drodze na Zawodziu
(F.Sobalski, Przemysł czestochowski, s.182, D. Złotkowski, Wystawa Przemysłu..., s. 221, Mapa Częst. 1900-1901)

Młyn wiatrakowy Szymona Żaby na Zawodziu

1519 - młyny w "państwie koziegłowkim": Borowy, Smarszowski, słodowy i miejski (akt sprzedzaży zamku i miasta z przyległościsami bp Konarskiemu- (SG-H cz.III z.1, s. 89)

W watku "Parafia Kozieglowki", p. Andrzej Kusnierczyk napisal: "Jeśli chodzi o obszar penetracji - wydaje sie, że formuła "Młyny między Siewierzem a Radomskiem" jest na tyle pojemna, że każdy może zaprezentowac swój rejon poszukiwań genealogicznych".

Zatem, w ponizszym linku, troche o mlynach z okregu Radomska:
www.ladzice.pl/mlyny.htm
_______________
AF

Mój dziadek Władysław przez pewien czas w latach 50 lub 60 XX wieku miał młyn w miejscowości Ważne Młyny, chyba to jest gmina Brzeźnica Nowa. Czy dałoby się sprawdzić, który to młyn, bo tam chyba jest (było) kilka.

pozdrawiam
Stanisław

Młyny Patorskich w Troninach i Korwinowie (9/341)

Opisując Danków i jego okolice (gmina Lipie) - w odcinkach 208 i 209 opublikowanych w Gazecie we wrzesiniu 2008 pominąłem bardzo ciekawy młyn w Troninach - ponieważ nie znalazłem wówczas dostępu do niego. Dopiero, gdy zauważyłem w 2011 roku przydrożny krzyż żelazny osłonięty starymi drzewami i ustawiony bokiem do pobocza szosy, prowadzącej wzdłuż lewego brzegu Liswarty z Popowa do Dankowa – wróciłem do tego „tematu”. Na krzyżu tym jest bowiem wypisana tylko intrygująca data: 1881 – i jej wyjaśnienie doprowadziło do poznania całej niezwykłej historii nie tylko krzyża, ale i młyna w Troninach. Dzięki internetowi okazało się, że krzyż ten został niedawno odnowiony – po uszkodzeniu go przez „poszukiwaczy skarbów” pod szczególnymi przydrożnymi świadkami historii. Tutaj podkopano betonowy postument licząc, że jego fundator mógł coś ukryć pod nim. A był nim młynarz z wioski położonej na przeciwnym brzegu Liswarty, który pozostawił po sobie dwa historyczne teraz ślady. Żyjący w latach 1840 – 1926 Błażej Patorski najpierw upamiętnił narodziny swego syna Apolinarego tym solidnym krzyżem, a następnie wystawił w 1901 roku murowany młyn na prawym brzegu Liswarty – dokładnie naprzeciwko tego krzyża. By uzyskać zgodę władz carskich na postawienie krzyża przy drodze szczęśliwy ojciec zastosował fortel, podając zaborcom chęć upamiętnienia w ten sposób zakończenie zwycięstwem Rosji wojny z Turcją – stąd brak na krzyżu faktycznej intencji jego powstania. Gdy 20 lat później 60-cio letni Błażej Patorski miał już pięciu synów i cztery córki zbudował cztero kondygnacyjny kamienny młyn. Postawiony nad samym brzegiem rzeki i poniżej wysokiej skarpy stanowi teraz niezwykłe uroczysko zasłonięte jednak siedliskiem mieszkalnym prawnuczki budowniczego młyna. A, nie pracujący już od kilkunastu lat młyn był w okresie międzywojenny najlepszym młynem w całej okolicy, stąd gospodarze czekali przy nim nawet po kilka dni na zmielenia swojego zboża. Mocno zdewastowany przez Niemców został po wojnie ponownie uruchomiony przez wnuczka Błażeja – Bolesława Patorskiego, który doprowadził go znowuż do stanu świetności. Gdy, po okresie opłacalności prowadzenia nadal młyna miejsce to zaczęło porastać chaszczami stał się zupełnie niewidoczny z obydwu brzegów Liswarty. Jednak na 110-lecie tej budowli mocno rozgałęziona rodzina Błażeja Patorskiego spotkała się w Troninach na wspaniałym zjeździe rodzinnym. Uczestniczyły w nim aż 143 osoby reprezentujące pięć pokoleń sześciorga dzieci swych praprapradziadów, czyli Julianny i Błażeja Patorskich. Po uroczystej mszy w kościele Dankowa, uczestnicy udali się na cmentarz parafialny gdzie pochowani są ich przodkowie. Złożono okolicznościowe wiązanki i zapalono znicze. Po tej uroczystości zgromadzili się wszyscy przed odświeżonym terenem młyna w Troninach, gdzie zrobiono pamiątkowe zbiorowe fotografie. Dalsza część spotkania odbyła się w odnowionej świetlicy wiejskiej położonej w lesie nad brzegiem Liswarty. Niedługo po tej uroczystości otrzymałem możliwość dokładnego poznania młyna i jego otoczenia – z drewnianym pomostem prowadzącym wprost ze skarpy na drugie piętro młyna, czy bardzo starą pochyloną studnią i wiekowymi drzewami. Było to niezwykłe spotkanie z tym najwspanialszym młynem w naszym regionie i jego historią. Jednak na ziemi częstochowskiej istnieje jeszcze jeden młyn Patorskich. Jest to mocno już zniszczony też kamienny młyn na Warcie, stojący przy osiedlu Młyńskie Wały w Korwinowie (gmina Poraj) – zbudowany przez dwóch braci Patorskich w 1937 roku.

(Zrodlo: Gazeta Czestochowska gazetacz.com.pl/artykul.php?idm=530&id=13777
_______________
AF

Wątek o młynach i młynarzach jest mi od kilku tygodni bardzo bliski. Niedawno odkryłem, że jeden z mych pradziadów Szymon Królikowski był "dzierżawcą młyna i papierni w Krzeczowie", a jego syn Piotr Królikowski był młynarzem we wsi Rybna par. Kłobuck. Wiem to tylko z kilku aktów metrykalnych, natomiast moja wiedza o tych młynach jest mocno szczątkowa. Czy ktoś mógłby przytoczyć na ten temat, a szczególnie rodziny młynarzy Królikowskich więcej informacji? I dlaczego proboszcz Krzeczowa tytułuje Szymona Królikowskiego Jaśnie Panem?

familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-266-116...=M979-HVW:n572333030

W rodzinnej genealogii w dokumentach znajduję zapis "oficjalista"(leśniczy VII i VIII grupy), a w przekazie rodzinnym pozostało: "hrabia"...
Inni znów jeździli - dosłownie: "karetą"-
prócz zawodu kołodzieja i kowala wyżej nie znajduję.
W pewnym nazwisku chyba był administrator dóbr, może wioski, muszę to dokładnie sprawdzić(w przekazie znany jest nawet herb, lecz utracono go dawno, najpóźniej w XVIII wieku, może niektóre rodziny zachowały tradycje, o szpanowaniu nie wspomnę).
Tak więc prawda historyczna, mentalność epoki i przekaz rodzinny często się rozmijają.
W każdym razie status młynarza bywał nawet 60x wyższy od średniej, wystarczy popatrzeć na opisy Lustracji.
Teresa

Roman Sitkowi zwrócił mi uwagę,że Bernatowizna i młyn Kurlanda to jedno miejsce - to fakt - w grę wchodzi jedynie chronologia.

Dr Rafał Kubicki z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego otrzymał główną nagrodę w edycji książki pomorskiej (opracowania naukowe) za monografię "Młynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII-XV wieku". Wręczenie nagrody odbyło się podczas XIII Kościerskich Targów Książki Kaszubskiej i Pomorskiej "Costerina 2012" dnia 13 lipca 2012 r.

Jerzy Adamczewski, "Młynarstwo magiczne".
W książce omówiono: młyny wodne i wietrzne w przeszłości, młynarstwo na przełomie XIX i XX wieku, a także współczesne; próby ratowania starych młynów poprzez tworzenie skansenów; tradycyjne surowce budowlane; strukturę i budowę młynów; warsztat pracy w młynie, począwszy od kamienia młyńskiego; folklor, jak źródło wiedzy o młynach; organizację młynarstwa w strukturze dawnej wsią oraz rolę młynarzy w społeczności wiejskiej.