Lipicze

Kapliczki i krzyże przydrożne

W podzięce za uratowanie z rosyjskiej niewoli

Krzysztof Wójcik





Nieopodal Kłomnic, tuż za rozwidleniem dróg na „podwójnym” moście, na tzw. „Brygidce” zobaczyć można niepozorną kapliczkę. Znajduje się po lewej stronie szosy prowadzącej do Gidel wśród trzech wyniosłych drzew: dwóch wiązów i dębu. Rozgranicza w tym miejscu grunty Kłomnic i Lipicza. Zbudowana jest z czerwonej cegły, teraz jednak już otynkowana. We wnęce od frontu umieszczona jest figura Matki Bożej z płaskorzeźbą Jasnej Góry u stóp, a szczyt zwieńcza żelazny krzyż.
Fundatorem kapliczki był dziedzic pobliskiego majątku Lipicze. Dziedzic Stanisław Ziółkowski był wnukiem oficera Wojsk Polskich Królestwa Kongresowego i napoleończyka Marcina Ziółkowskiego, który w latach 20. XIX w. osiadł w Radomsku. Odziedziczył po nim również gorący patriotyzm. Naraził się więc swoją postawą władzom carskim, a te w 1914 r. aresztowały go i wywiozły na Sybir.
Dalsze dzieje są już legendarne. Po rewolucji bolszewicy wiedzeni klasową nienawiścią skazali go, jak zresztą wielu ziemian w niewoli, na śmierć. Legenda mówi, iż Ziółkowski znęcił mającego go rozstrzelać Rosjanina obietnicą nagrody. Tak więc wrócił do Polski nasz zesłaniec w towarzystwie niedoszłego oprawcy. Na granicy swej ziemi podziękował Bogu i Najświętszej Panience za uratowanie i w tym miejscu postawił kapliczkę.
Według relacji starszych mieszkańców, w pobliżu była studnia z ławeczką i kubkiem dla spragnionych pielgrzymów i zwykłych przechodniów. Po studni nie ma dziś śladów. W pobliżu za kapliczką wybudowano w latach 30. XX w. szosę Częstochowa-Radomsko i tylko drzewa, w cieniu których kapliczkę wybudowano, jak stały tak stoją.

Znów mnie rozłączyło... ech ta bateria i kabelki:D Trochę techniki i człowiek się gubi:D
O trzech siostrach Ziółkowskich wiem na pewno: Maria, Florentyna i Anna. Wiem, że jakaś rodzina Ziółkowskich mieszkała w Żyradowie, Wałbrzychu, Szymanowie, Hermanowie, Kłomnicach, Dąbiu, Sosnowcu i Rzerzęczycach.
Wszystko to przypomina szukanie igły w stogu siana. Ja jestem prawnuczką Anny. Jeśli ktoś chciałby się ze mną skontaktować w tej sprawie, to podaję też nr Gadu Gadu - bywam późnym wieczorem: 7527240
Serdecznie pozdrawiam. Majka

Znalazłam Pani pytania dotyczące Lipicza i Ziółkowskich.Zbierając dokumentację do mojej pracy doktorskiej natrafiłam także na luźne informacje o Lipiczu i Ziółkowskim. Proszę jednak o kontakt na mój e-mail historyk67@gmail.com

Mam następujący passus z aktu notarialnego z 1876 r.:

"Ze śmiercią Józefy z Kiedrzyńskich Brzozowskiej - żony Wojciecha Brzozowskiego- zgasłej bezdzietnie stworzył się spadek 2650 Rubli srebrem hipotecznie zabezpieczony na dobrach Lipicze".

Rodzoną siostrą Józefy była Eleonora z Kiedrzyńskich Witkowska, w 1876 mieszkanka Częstochowy. Do sporządzenia działu po zmarłej siostrze Eleonora ustanowiła plenipotencję dla Marcelego Dutkowskiego. (Kancelaria notariusza Serafina Górskiego, rep. 151)

15.06.1806 r. Jan Bonin Saryusz ze Sławianowa Sławianowski, syn Józefa cześnika inowrocławskiego i Konstancji z Daniszewskich sprzedał dobra Lipicze Janowi Nepomucenowi Korabicie z Niewodnicy Brzozowskiemu dziedzicowi dóbr Waleńczów i Huta, Radcy Departamentu Kaliskiego i Sędziemu Pokoju Powiatu Częstochowskiego, synowi Jakuba Brzozowskiego skarbnika Smoleńskiego i Salomei z Oyrzanowskich. Ponieważ akt sprzedaży zaginął w czasie działań wojennych, przeto 23.05.1812 r. akt ten powtórzono przed notariuszem. Cena: 150.000 zł.
23.08.1823 r. Edward de Kerków porucznik wojsk Jego Królewsko Pruskiej Mości w Regimencie pierwszym Kirasjerów księcia Fryderyka, zamieszkały we Wrocławiu nabył dobra Lipicze od Jana Nepomucena Brzozowskiego za 150.000 zł.
25.01.1830 r. dobra Lipicze w drodze wywłaszczenia zostały sprzedane na publicznej licytacji w Trybunale Kaliskim za 105.000 zł. Nabyła je Karolina Tyszkiewicz.
Karolina Tyszkiewicz aktem z 14.06.1830 r. odstąpiła te dobra Juliuszowi i Benignie Brzozowskim, dzieciom Jana.
2/14.04.1842 r. Benigna Brzozowska zamężna Soldenhoff odstąpiła swoją część swemu bratu Juliuszowi Brzozowskiemu.
8/20.10.1842 r. Juliusz Brzozowski dziedzic dóbr Waleńczów sprzedał Lipicze starozakonnemu Hertzowi Kohn.
Hertz Kohn aktem z dnia 22.12.1844/3.01.1845 r. do własności tychże dóbr dopuścił swą żonę Fannę z Markusfeldów Kohn.
Po śmierci Fanny z Markusfeldów Kohn należąca do niej połowa dóbr Lipicze przeszła na jej czworo dzieci: Wolfa, Simchę Esterę, Józefa i Ryklę co zatwierdzono 26.08/7.09.1853 r.
Hertz Kohn aktami z dni: 23.12.1855/3.01.1856, 24.11/6.12.1858, 18/30.06.1859 r. nabył części Lipicza należące do Wolfa, Simchy Estery i Józefa Kohn.
Hertz Kohn zmarł w Częstochowie 31.10/12.11.1862 r. w wieku 62 lat. Pozostawił po sobie owdowiałą (trzecią) żonę Gołdę z Tikliszów oraz dzieci: Zelmę i Leoparda. Z pierwszej żony Henali z Kohnów pozostały przy życiu dzieci: Markus, Morytz Michał i Izaak. Z drugiej żony Fanny z Markusfeldów pozostały przy życiu dzieci: Wilhelm, Emilia i Rykla.
Na skutek postępowania spadkowego właścicielami dóbr Lipicze stali się: 1.Mojżesz vel Moritz Michał, 2.Markus, 3.Izaak, 4.Wilhelm, 5.Symcha Emilia vel Estera zamężna Krantz, 6.Ryfka zamężna Ejbenszitz, 7.Zelma, 8.Lewek - rodzeństwo Kohn oraz 9.Józef Kohn, syn Józefa, a wnuk Hertza Kohn.
7/19.08.1863 r. Markus Kohn sprzedał swą część Franciszkowi Grudzińskiemu.
8/20.12.1865 r. Markus Kohn nabył pozostałą część dóbr Lipicze od spadkobierców Hertza Kohna i aktem z dnia 22.04/4.09.1866 r. sprzedał ją Franciszkowi Grudzińskiemu za 30.000 rubli.
22.06/4.07.1868 r. Franciszek Grudziński sprzedał dobra Lipicze Józefowi Gliwiczowi za 24.000 rubli tj. 160.000 zł.
10/22.06.1872 r. Józef Gliwicz sprzedał Lipicze Julianowi Ziółkowskiemu za 24.000 rubli.
Julian Ziółkowski zmarł w Lipiczach 6.03.1882 r. o 5 po południu, lat 62, był wdowcem, synem Marcina podsędka okręgu radomskiego i Marcjanny z Dzierzgowskich z Radomska.
Na skutek postępowania spadkowego zatwierdzonego sądownie 4/16.06.1885 r. właścicielem dóbr został Stanisław Jan Ziółkowski, syn Juliana.
W 1886 r. dobra Lipicze miały powierzchnię 522 mórg i 281 prętów. Do roku 1939 obszar dóbr zmniejszył się na skutek częściowej parcelacji i likwidacji serwitutów.
31.08.1927 r. dobra Lipicze od Stanisława Juliana Ziółkowskiego nabyli: Julian Zygmunt Ziółkowski i Zuzanna Emilia Małgorzata Messing za 300.000 zł.
7.08.1928 r. Julian Zygmunt Ziółkowski nabył należącą do Zuzanny Emilii Małgorzaty z Messingów Ziółkowskiej jej część dóbr za 150.000 zł.
12.11.1940 r. majątek Lipicze objął Józef Deplewski jako treuhander na polecenie kreislandwirta Müllera z Radomska.
14.02.1945 r. dobra Lipicze zostały przejęte przez Skarb Państwa i przekazane w tymczasowy zarząd Bronisławowi Dębskiemu. Wedle obliczeń majątek Lipicze posiadał wtedy powierzchnię 238 ha. Majątek Lipicze rozparcelowano pomiędzy 75 osób.

Nr aktu zgonu Hertza Kohna: 94.
[jego syn z trzeciego małżeństwa : Leopold; imię pierwszej żony Hertza Kohna: Hendla].
Przypadek zrządził, że wczoraj ten akt miałem w ręce.
Pisownię każdorazowo konsultujemy z naszym ekspertem Wiesławem Paszkowskim.
W Ośrodku Dokumentacji trwają prace nad leksykonem częstochowian wyznania mojżeszowego.